Ήταν μια χρονιά που δοκίμασε τους περίπου 150.000 αγρότες της Βρετανίας. Ο καλοκαιρινός καύσωνας έκαψε τις σοδιές του μπρόκολου και του κουνουπιδιού. Προηγουμένως συνθήκες ψύχους είχαν καθυστερήσει τη σπορά και την αναπαραγωγική περίοδο για τα αρνιά (lambing season). Στη φάρμα Pant-y-Beiliau στην Κοιλάδα Usk της Ουαλίας, η οικογένεια Trumper περίμενε μια καλή χρονιά από το κοπάδι τους με τις 1.000 προβατίνες. Τελικά έχασαν περίπου το 5% των νεογέννητων. Αλλά ο Maurice Trumper, γεννημένος στη συγκεκριμένη φάρμα τη δεκαετία του 1920, έμαθε να ζει με τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Το Brexit είναι κάτι διαφορετικό.
Σύμφωνα με το άρθρο του Economist, στους περισσότερους τομείς της οικονομίας η κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει τη συνέχεια μετά την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ τον ερχόμενο Μάρτιο. Ωστόσο, στη γεωργία υπόσχεται μεγάλες αλλαγές. Ο Michael Gove, αρμόδιος υπουργός για το περιβάλλον, τα τρόφιμα και τα αγροτικά θέματα έχει δεσμευθεί για ριζική αναδιοργάνωση ανεξάρτητα από τη συμφωνία στην οποία θα καταλήξει η κυβέρνηση με τις Βρυξέλλες.
Με την Ευρωπαϊκή Κοινή Αγροτική Πολιτική, οι Βρετανοί αγρότες λαμβάνουν επιδοτήσεις περίπου 3,1 δις λιρών τον χρόνο. Μετά το Brexit αυτές οι πληρωμές θα σταματήσουν. To υπουργείο Οικονομικών έχει υποσχεθεί να καταβάλει στους αγρότες το ισοδύναμο των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων μέχρι τη λήξη της θητείας αυτής της βουλής το 2022. Στη συνέχεια οι πληρωμές σταδιακά θα καταργηθούν και θα αντικατασταθούν από ένα καινούριο σύστημα που επεξεργάζεται η κυβέρνηση. Ο σχεδιασμός του θα καθορίσει το μέλλον της βρετανικής γεωργίας και το πρόσωπο της υπαίθρου.
Η γεωργία αντιπροσωπεύει μόνο περίπου το 0,5% της βρετανικής οικονομίας. Όμως απασχολεί σχεδόν μισό εκατομμύριο ανθρώπους ή 1,5% του εργατικού πληθυσμού, νούμερο που ανεβαίνει στο 4,1% στην Ουαλία και στο 5,7% στη Βόρεια Ιρλανδία. Στηρίζει επίσης άλλες επιχειρήσεις, συνεισφέροντας πρώτες ύλες στη βιομηχανία τροφίμων και ποτών για παράδειγμα. Ίσως κανένας άλλος κλάδος δεν έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στον φυσικό κόσμο της χώρας. Γύρω στα ¾ της βρετανικής γης χρησιμοποιούνται ως φάρμες.
Σύμφωνα με όσα ορίζει η ΚΑΠ, οι περισσότερες επιδοτήσεις δίνονται ανάλογα με την έκταση ενός αγροκτήματος με τις γνωστές ως άμεσες πληρωμές. Οι υπόλοιπες κατανέμονται για τη δουλειά που κάνουν οι αγρότες για να προστατεύσουν το περιβάλλον. Οι Βρετανοί αγρότες εδώ και καιρό υποστηρίζουν ότι το σύστημα είναι άδικο, αναποτελεσματικό και ανταμείβει τους πλούσιους γαιοκτήμονες για το μέγεθος των χωραφιών τους και αποτυγχάνει να αναγνωρίσει με τον σωστό τρόπο τη διαχείριση του τοπίου. Το 2016 το 10% των δικαιούχων στην Αγγλία λάμβανε το 47% των πληρωμών της ΚΑΠ ενώ ένα 20% έπαιρνε μόλις ένα 2%.
Όπως υποστηρίζεται στο άρθρο, η κυβέρνηση αξιοποιεί την ευκαιρία που παρουσιάζεται με το Brexit για να αλλάξει τη φόρμουλα. Στο μέλλον επιδοτήσεις θα αποδίδονται για την παραγωγή “δημόσιων αγαθών”. Το πιο σημαντικό ανάμεσά τους για τον υπουργό M. Gove είναι “η περιβαλλοντική προστασία και ενίσχυση” όπως η φύτευση δέντρων, η αποκατάσταση βάλτων (peat bogs), η συντήρηση θάμνων (hedgerows). Ο ίδιος έχει υποσχεθεί ότι οι ιδέες του θα έχουν εμπλουτιστεί μέχρι το νομοσχέδιο για τη γεωργία που θα κατατεθεί αργότερα μέσα στη χρονιά.
Παρόλο που η ΚΑΠ δεν είναι δημοφιλής, οι μικροδιορθώσεις στο σύστημα προκαλούν νευρικότητα. Οι επιδοτήσεις αποτελούν το 61% του αγροτικού εισοδήματος στην Αγγλία - στην Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία το νούμερο ξεπερνά το 80%. Οι μικρές φάρμες με ζώα σε υψίπεδο (upland livestock farms) τείνουν να είναι ιδιαίτερα εξαρτημένες από τις επιδοτήσεις. O κ. Trumper αναφέρει ότι για την περίπου 2.000 στρεμμάτων (500-acre) φάρμα του λαμβάνει γύρω στις 36.000 λίρες τον χρόνο σε επιδοτήσεις: «Είμαστε απόλυτα εξαρτημένοι από αυτά τα χρήματα για να επιβιώσουμε.»
Η κυβέρνηση έχει επεξεργαστεί τις συνέπειες από την απώλεια των άμεσων πληρωμών στις πεδινές (lowland) φάρμες με πρόβατα και βοοειδή. Τα αποτελέσματα είναι δυσάρεστα. Το διάστημα 2015-17 ένα ποσοστό 19% από αυτές τις φάρμες παρουσίαζε ζημιές παρά την επιδότηση – χωρίς την επιδότηση ο αριθμός θα είχε φτάσει στο 53%. Αν εξεταστούν όλες οι φάρμες, 16% δεν κάλυπταν τα έξοδά τους – χωρίς τις άμεσες πληρωμές, αυτές θα ανέρχονταν σε 42%. Οι υπουργοί δεν έχουν ακόμη γνωστοποιήσει τις λεπτομέρειες του συστήματος που θα αντικαταστήσει τις άμεσες πληρωμές, ωστόσο μοιάζει πιθανό πως οι αγρότες θα έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δίλημμα: ή να αιτηθούν πληρωμών από την κυβέρνηση για να παράξουν δημόσια αγαθά ή να επικεντρωθούν στην αποδοτικότητα ώστε να επιβιώσουν χωρίς επιδοτήσεις. Σύμβουλος της κυβέρνησης υποστηρίζει μιλώντας στον Economist, ότι οι αγρότες θα έχουν περιθώριο περίπου πέντε χρόνων για να εξελιχθούν. Όσοι δεν το κάνουν “θα αποτύχουν και θα χρεοκοπήσουν”.
Κάποιοι αγρότες εμφανίζονται ενθουσιασμένοι από την προοπτική του να πληρώνονται για να φροντίζουν την ύπαιθρο, σημειώνει το περιοδικό. Παρόλα αυτά οι μικρές φάρμες ενδεχομένως να μην έχουν τα μέσα για να συναγωνιστούν για τις πληρωμές που έχει κατά νου ο υπουργός M. Gove. Πολλοί ψήφισαν υπέρ του Brexit σε μια κίνηση διαμαρτυρίας ενάντια στη γραφειοκρατία που εμπλέκεται στη διαδικασία των αιτήσεων για τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Το σύστημα που θα τις αντικαταστήσει ενδέχεται να μην είναι λιγότερο πολύπλοκο. Ούτε έχει καταστεί σαφές ότι θα υπάρχει πολύ περισσότερος χώρος για διαφοροποίηση. Δύο τρίτα των αγροτών δραστηριοποιούνται ήδη σε άλλους τομείς όπως η ηλιακή ενέργεια ή η παροχή καταλύματος με πρωινό (bed and breakfast), εκ των οποίων το ένα τέταρτο κερδίζει περισσότερα συγκριτικά με τις αγροτικές εργασίες.
Αναφορικά με τη βελτίωση της αποδοτικότητας η χώρα έχει κάποιες πολύ αποτελεσματικές μεγάλες φάρμες όπως εκείνες των δημητριακών στην East Anglia. To 7% από τις φάρμες της Αγγλίας συνθέτουν το 55% της αγροτικής της παραγωγής. Αλλά υπάρχει μια μεγάλη ουρά μικρότερων, λιγότερο παραγωγικών. Σχεδόν μισές από τις φάρμες της χώρας έχουν έκταση μικρότερη από 20 εκτάρια [1 εκτάριο=10 στρέμματα]. Οι φάρμες με αρνιά και βοοειδή που αποτελούν σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου είναι οι λιγότερο επικερδείς. Οι υπέρμαχοι της αλλαγής υποστηρίζουν ότι σε περιοχές όπως η Ουαλία οι φάρμες θα πρέπει να συγχωνευθούν ή τουλάχιστον να συνεργαστούν πιο στενά για να περιορίσουν τα έξοδά τους.
Ο υπουργός M. Gove στηρίζει επίσης τις προοπτικές που δίνει η τεχνολογία. Σε μικρές φάρμες όπως αυτή του Gary Ryan στο Monmouthshire, συσκευές σαν και της Moocall – ένας αισθητήρας που τοποθετείται στην ουρά της αγελάδας ώστε να ειδοποιεί τον κτηνοτρόφο σχετικά με τη γέννα - βελτιώνουν την αποδοτικότητα. Σύμβουλοι της κυβέρνησης δείχνουν το παράδειγμα της Ολλανδίας, μιας χώρας 17 εκατομμύριων που είναι ωστόσο ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας αγροτικών προϊόντων στον κόσμο χάρη στη μεγάλη επένδυση στην τεχνολογία όπως για παράδειγμα σε drones και υψηλής τεχνολογίας θερμοκήπια. Στη Βρετανία υπάρχει μεγάλο περιθώριο βελτίωσης: το ένα τέταρτο από τις φάρμες που βρίσκονται στην κορυφή (top quarter) είναι δύο φορές πιο παραγωγικές από το τέταρτο που βρίσκεται στη βάση (bottom quarter). Η χώρα χάνει έδαφος στην αγροτική παραγωγικότητα εν συγκρίσει με την Ολλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, οι Βρετανοί παραγωγοί έχουν λίγο χρόνο για να ανακτήσουν τη χαμένη ταχύτητα. Ο Tom Hind από την Επιτροπή για την Ανάπτυξη της Γεωργίας και της Κηπουρικής (Agriculture and Horticulture Development Board) θεωρεί ότι η επέκταση της παραγωγικότητας είναι τόσο νωθρή που μοιάζει σα να προσπαθεί κανείς να αλλάξει την τροχιά ενός super-tanker. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η Βρετανία είναι καλή στην επιστήμη της γεωργίας αλλά όχι στην εφαρμογή της παρόλο που υπάρχουν αυξανόμενες προσπάθειες να επιτευχθεί αυτό, μερικές φορές με ευρωπαϊκή βοήθεια.
Πίσω στην Κοιλάδα Usk οι αγρότες περιμένουν να μάθουν τη μοίρα τους. Η αγροτική πολιτική έχει μεταβιβασθεί στις κυβερνήσεις της Σκωτίας, της Ουαλίας και της Βόρειας Ιρλανδίας που ίσως επιλέξουν να συνεχίσουν να στηρίζουν άμεσα τις φάρμες σε περίπτωση που δεν τους αρέσει το καινούριο σύστημα που θα προτείνει ο M. Gove. Όπως επεσήμανε Ουαλός αξιωματούχος μιλώντας στο περιοδικό, οι τοπικές βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα ουσιαστικά εξοντώθηκαν τη δεκαετία του 1980. Σε κάποιες περιοχές οι φάρμες, “ένα κοινωνικό στήριγμα για τις κοινότητες”, είναι το μόνο που τους έχει απομείνει.
Πηγή: economist.com
