Η ενεργειακή φτώχεια είναι ένα σύνθετο πρόβληµα, το οποίο προκύπτει από το συνδυασµό χαµηλής ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, χαµηλού εισοδήµατος και υψηλών δαπανών για ενέργεια, αλλά οφείλεται επίσης σε κοινωνικοοικονοµικούς παράγοντες.
Η έκθεση «∆ιερεύνηση της ενεργειακής φτώχειας και των αναγκών της υπαίθρου», αναφέρει ότι οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ πλήττονται ιδιαίτερα λόγω των χαµηλότερων µέσων εισοδηµάτων, σε συνδυασµό µε κατοικίες που είναι γενικά µεγαλύτερες, παλαιότερες και λιγότερο ενεργειακά αποδοτικές από τα κτίρια σε πόλεις, κωµοπόλεις και προάστια.
Ξεφυλλίστε σε υψηλή ανάλυση την εβδομαδιαία Αgrenda
Κατά µέσο όρο στην ΕΕ, το ποσοστό των νοικοκυριών που αναφέρουν αδυναµία να διατηρήσουν το σπίτι τους επαρκώς ζεστό φτάνει το 11% στις πόλεις και τα προάστια, το 10% στις αγροτικές περιοχές. Στις αγροτικές περιοχές, το 7% των νοικοκυριών αναφέρουν οφειλές σε λογαριασµούς κοινής ωφέλειας, ενώ το ποσοστό ανέρχεται σε 6% σε πόλεις και προάστια. Στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Ρουµανία, την Κροατία και την Ουγγαρία, περισσότερο από το 15% των νοικοκυριών αναφέρουν οφειλές σε λογαριασµούς µε τα υψηλότερα ποσοστά στις αγροτικές περιοχές.
Στην Ελλάδα, το 34% των νοικοκυριών σε αγροτικές περιοχές και πόλεις και προάστια αναφέρουν οφειλές σε λογαριασµούς κοινής ωφέλειας. Το ποσοστό των νοικοκυριών µε στέγη που στάζει, τοίχους µε υγρασία, δάπεδα ή σάπια κουφώµατα είναι υψηλότερο στις αγροτικές περιοχές (16%), ακολουθούµενο από πόλεις (15%) και κωµοπόλεις και προάστια (14%), ενώ το ποσοστό κινδύνου φτώχειας είναι υψηλότερο σε πόλεις και αγροτικές περιοχές (17%), µε κωµοπόλεις και προάστια στο χαµηλότερο ποσοστό (16%).
Λαµβάνοντας υπόψη όλα τα νοικοκυριά σε όλο το αστικό-αγροτικό συνεχές, διαπιστώνεται ότι τα επίπεδα εισοδήµατος έχουν ισχυρή σύνδεση µε την ενεργειακή φτώχεια, µε το 62% των νοικοκυριών να αναφέρουν αδυναµία να διατηρήσουν το σπίτι τους επαρκώς ζεστό ή/και οφειλές σε λογαριασµούς κοινής ωφέλειας να βρίσκονται στα δύο τελευταία εισοδηµατικά πεµπτηµόρια. Όσον αφορά τη σύνθεση των νοικοκυριών, οι µονογονεϊκές εµφανίζουν επίσης αυξηµένο κίνδυνο ενεργειακής φτώχειας.
Τα αγροτικά νοικοκυριά δαπανούν περισσότερα για ενέργεια
Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι οι αγροτικές περιοχές θα µπορούσαν να αντιµετωπίσουν υψηλότερα επίπεδα ενεργειακής φτώχειας, ιδίως στη Βουλγαρία, τη Ρουµανία και την Ελλάδα.
Στα κράτη µέλη όπου ο δείκτης ενεργειακής φτώχειας είναι πάνω από τον µέσο όρο της ΕΕ, οι αγροτικές περιοχές είναι γενικά η εδαφική τυπολογία που επηρεάζεται περισσότερο, ενώ οι πόλεις επηρεάζονται πάντα λιγότερο.
Τα αγροτικά νοικοκυριά δαπανούν περισσότερα σε ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και άλλα καύσιµα (7,1% των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών κατά µέσο όρο σε όλα τα κράτη µέλη) από τις κωµοπόλεις και τα προάστια (6,2%) ή τις πόλεις (5%). Οι χώρες όπου το µερίδιο των δαπανών σε ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και άλλα καύσιµα είναι το υψηλότερο παρουσιάζουν τις µεγαλύτερες ανισότητες µεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα υψηλά µερίδια δαπανών για ενέργεια συνδέονται µε ένα βαθύτερο αστικό-αγροτικό χάσµα, µε τις αγροτικές περιοχές να επηρεάζονται περισσότερο. Τα αγροτικά νοικοκυριά βασίζονται σε ποικίλες πηγές ενέργειας για θέρµανση, συµπεριλαµβανοµένου του φυσικού αερίου, του άνθρακα ή του πετρελαίου, του ξύλου, της ηλεκτρικής ενέργειας και των Aνανεώσιµων Πηγών Ενέργειας.
Χώρες όπως η Πορτογαλία, η Κροατία, η Κύπρος και η Λιθουανία αντιµετωπίζουν παρόµοιες καταστάσεις, αν και πιο µετριοπαθείς. Η συνδυασµένη ανάλυση των χαρακτηριστικών του κτιρίου, των κλιµατικών συνθηκών και της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών πάνελ στέγης σε τοπικό επίπεδο δείχνει επίσης ότι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών είναι πιο δύσκολη στις αγροτικές περιοχές. Αυτό οφείλεται κυρίως σε µεγαλύτερα, λιγότερο συµπαγή κτίρια και στη µεγαλύτερη ανάγκη διατήρησης των κατοικιών ζεστών (βαθµοηµέρες θέρµανσης) σε σύγκριση µε άλλες περιοχές. Αυτό είναι πιο έντονο στη Λετονία, την Εσθονία, τη Σουηδία και τη Λιθουανία, λόγω του συνδυασµού εξαιρετικά χαµηλών θερµοκρασιών και παλαιών κτιρίων. Στη Λετονία και τη Λιθουανία, τα υψηλά ποσοστά ατόµων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας επιδεινώνουν επίσης την κατάσταση.
Να σηµειωθεί ότι η εν λόγω έκθεση διερεύνησε τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ για την αντιµετώπιση των ενεργειακών τους αναγκών, στο πλαίσιο της απαλλαγής των κτιρίων από τις ανθρακούχες εκποµπές και των στόχων της ΕΕ για την ενεργειακή ανθεκτικότητα. Οι δείκτες ενεργειακής φτώχειας στα αγροτικά νοικοκυριά αξιολογήθηκαν µε βάση την Έρευνα Οικογενειακού Προϋπολογισµού και το πλαίσιο των Στατιστικών της ΕΕ για το Εισόδηµα και τις Συνθήκες ∆ιαβίωσης.
Οι 4 δείκτες ενεργειακής φτώχειας
Οι ερευνητές του Joint Research Centre -JRC, της Κοµισιόν ανέπτυξαν µια µέθοδο για την καλύτερη κατανόηση της ενεργειακής φτώχειας µε 4 δείκτες:
- Η αδυναµία να κρατήσει ένα σπίτι αρκετά ζεστό.
- Το ποσοστό των ανθρώπων που καθυστερούν να πληρώσουν τους λογαριασµούς κοινής ωφέλειας.
- Το ποσοστό των νοικοκυριών µε στέγη που στάζει, υγρούς τοίχους, δάπεδα ή θεµέλια που σαπίζουν.
- Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας (το ποσοστό των νοικοκυριών όπου το εισόδηµα είναι κάτω από το 60% του µέσου όρου της χώρας).
Πρωτοστατούν οι κάτοικοι υπαίθρου σε ανακαινίσεις για ενεργειακή απόδοση
Οι αγροτικές περιοχές, σύµφωνα µε την έκθεση της Κοµισιόν, προηγούνται των αστικών περιοχών και των πόλεων όσον αφορά τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.
Είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για την εγκατάσταση συστηµάτων Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, χάρη στην περισσότερη διαθέσιµη γη και το υψηλό µερίδιο κτιρίων που ανήκουν στους ενοίκους τους. Μάλιστα είναι κατάλληλες για να επωφεληθούν από τα φωτοβολταϊκά στέγης, χάρη στις µεγάλες επιφάνειες στέγης ανά κάτοικο και στο υψηλό µερίδιο αγροτικής ιδιοκτησίας (78%), το οποίο µπορεί να διευκολύνει την εφαρµογή συστηµάτων αυτοκατανάλωσης. Η πιθανή παραγωγή µε αυτήν την τεχνολογία θα µπορούσε να φτάσει τις 2.200 kWh ανά κάτοικο ετησίως, περισσότερο από την τρέχουσα κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας των νοικοκυριών.
Σύµφωνα µε τα στοιχεία της έκθεσης µεταξύ 2018 και 2023:
- το 29% των αγροτικών νοικοκυριών έχουν πραγµατοποιήσει εργασίες για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης σε σύγκριση µε
- το 25% στις κωµοπόλεις ή τα προάστια και
- το 23% στις πόλεις.
Οι παραπάνω ανακαινίσεις περιλαµβάνουν καλύτερη θερµοµόνωση, αντικατάσταση παραθύρων µε µονά τζάµια µε διπλά ή τριπλά τζάµια και εγκατάσταση αποδοτικότερων συστηµάτων θέρµανσης.
Ακόµη πιο σηµαντικό, τα αγροτικά νοικοκυριά είναι ιδιαίτερα κατάλληλα για την εγκατάσταση συστηµάτων ιδιοκατανάλωσης Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας.
Μια συνδυασµένη ανάλυση των χωρικών προτύπων των χαρακτηριστικών του κτιριακού αποθέµατος, των κλιµατικών συνθηκών και της εφαρµογής φωτοβολταϊκών σε στέγες (σύνθετος δείκτης) σε τοπικό επίπεδο δείχνει ότι οι προκλήσεις στην ενεργειακή απόδοση και οι ανάγκες είναι υψηλότερες στις αγροτικές περιοχές από ό,τι στις κωµοπόλεις και τα προάστια και τις πόλεις. Οι διαφορές µεταξύ των εδαφικών τυπολογιών πηγάζουν κυρίως από τον υψηλότερο όγκο κατοικιών ανά κάτοικο, τα λιγότερο συµπαγή κτίρια και τις περισσότερες βαθµοηµέρες θέρµανσης στις αγροτικές περιοχές, ενώ η µεταβλητότητα µεταξύ των κρατών µελών οφείλεται στην ηλικία του κτιριακού αποθέµατος, στην εφαρµογή φωτοβολταϊκών συστηµάτων στέγης και στις κλιµατικές συνθήκες.
