του Κωνσταντίνου Πεϊμανίδη*
Υπό το πρίσμα αυτό, οι αγρότες, οι επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι και οι εξαγωγείς μας, δεν βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα. Αποτελούν κρίσιμους και αλληλένδετους κρίκους της ίδιας εθνικής παραγωγικής αλυσίδας. Όταν αυτή η αλυσίδα τανύζεται, οι επιπτώσεις διαχέονται σε ολόκληρη την οικονομία και την κοινωνία.
Όταν η οικονομία πιέζεται, εμφανίζεται «η ανησυχία»
Είναι απολύτως κατανοητή η ανησυχία της παραγωγικής και εξαγωγικής οικονομίας για τις επιπτώσεις που προκαλούν οι παρατεταμένες κινητοποιήσεις στη διακίνηση προϊόντων, στις συμβατικές υποχρεώσεις και στην αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές. Ιδίως σε μια περίοδο αυξημένων διεθνών πιέσεων και σκληρού ανταγωνισμού σε όλους τους τομείς της αγροτικής μας οικονομίας, αλλά και εν ’όψη εορτών. Στην προκείμενη περίπτωση, η ομαλή λειτουργία των μεταφορών της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και ανθρώπων, αποτελεί βασική προϋπόθεση επιβίωσης.
Χαμένη εμπιστοσύνη σε θεσμούς, κράτος ακόμα και στην ΕΕ
Την ίδια στιγμή, όμως, δεν μπορεί να αγνοηθεί η βαθιά δυσπιστία του αγροτικού κόσμου απέναντι στο κράτος. Η εμπειρία δεκαετιών, η έλλειψη εφαρμόσιμων αναπτυξιακών πολιτικών, η αναποτελεσματική (και πολλές φορές άδικη) διαχείριση πόρων, η έλλειψη οράματος και τεκμηριωμένης στρατηγικής, που όμως να μην μένει στα λόγια, καθώς και η αδυναμία εφαρμογής ενός σταθερού αναπτυξιακού πλαισίου στήριξης των αγροτών, κτηνοτρόφων και αλιέων μας από το 1981 μέχρι και σήμερα, εκ των πραγμάτων έχουν οδηγήσει πολλούς παραγωγούς στο συμπέρασμα ότι η πίεση αποτελεί συχνά μοναδικός τρόπος για να ακουστούν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί τον ελληνικό αγροτικό τομέα αδιάλειπτα από το 1981, δηλαδή από την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ. Επομένως το διακύβευμα δεν ήταν ποτέ η έλλειψη πόρων, αλλά η απουσία διαχρονικής εθνικής στρατηγικής αξιοποίησής τους με ακεραιότητα, ήθος και αγχνίνοια.
Τα πρόσφατα γεγονότα γύρω από τη διαχείριση αγροτικών ενισχύσεων πυρπόλησαν περαιτέρω αυτή την κρίση εμπιστοσύνης, ενώ το θέμα του ΟΠΕΚΕΠΕ ουδέναν μας κάνει υπερήφανο.
Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός δεν περιμένει
Το ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι μόνο εσωτερικό. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο ταυτόχρονων τεχνολογικών, οικονομικών και γεωπολιτικών μεταβολών, οι οποίες αναμένεται να ενταθούν την επόμενη πενταετία. Η βιοτεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη, η γεωργία ακριβείας και η αυτοματοποίηση αποτελούν ήδη παρόν, ενώ η αναδιάταξη των εφοδιαστικών αλυσίδων, η ενεργειακή αβεβαιότητα και οι γεωπολιτικές εντάσεις αλλάζουν τους όρους του διεθνούς ανταγωνισμού.
Χώρες όπως το Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα και η Ιαπωνία, καθώς και κάποιες πρωτοπόρες ευρωπαϊκές οικονομίες, ηγούνται της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και επενδύουν συστηματικά στη σύνδεση επιστήμης, τεχνολογίας και παραγωγής, αντιμετωπίζοντας την αγροτική και βιομηχανική ισχύ, ως ζήτημα εθνικής ανθεκτικότητας.
Η Ελλάδα παραμένει πίσω σε αυτόν τον μετασχηματισμό, με συνέπεια υψηλότερο κόστος παραγωγής και μειωμένη ανταγωνιστικότητα. Αν δεν υπάρξει έγκαιρη προσαρμογή και στρατηγικός σχεδιασμός, ο κίνδυνος δεν είναι η στασιμότητα, αλλά η απώλεια θέσης σε ένα διεθνές περιβάλλον που δεν περιμένει, ενώ ανταγωνίστριες τρίτες χώρες, με όπλο το χαμηλότερο κόστος και «ανεκτή ποιότητα» διαρκώς ενδυναμώνουν.
Ελάχιστες είναι οι λαμπρές εξαιρέσεις Ελληνικών επιχειρήσεων που εκσυγχρονίζονται, επενδύουν σε ικανά στελέχη, εφαρμόζουν σύγχρονες πρακτικές διοίκησης, και ήδη αξιολογούν και εντάσσουν εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης στις παραγωγικές τους διεργασίες.
Ευρωπαϊκοί πόροι: λιγότερα περιθώρια, μεγαλύτερη ευθύνη
Η χώρα δεν αξιοποίησε με τον πλέον ολοκληρωμένο και αποδοτικό τρόπο τα ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονταν για την αγροτική ανάπτυξη, και οι λόγοι μας είναι γνωστοί.
Την ίδια στιγμή, η νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα — με αυξημένες αμυντικές δαπάνες και μεγάλες γεωπολιτικές προτεραιότητες — περιορίζει τα διαθέσιμα περιθώρια χρηματοδότησης. Αυτό καθιστά τον εθνικό σχεδιασμό, ακόμη πιο αναγκαίο και άκρως επίκαιρο.
Ένα κράτος που μπορεί, αλλά δεν το κάνει πάντα
Είναι γεγονός ότι το ελληνικό κράτος έχει αποδείξει πως μπορεί να εκσυγχρονιστεί όταν υπάρχει βούληση, σχέδιο και συνέχεια. Η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και το υπόδειγμα της ΑΑΔΕ, δείχνουν ότι αποτελεσματικά μοντέλα μπορεί να λειτουργήσουν και να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για το σύνολο του δημοσίου.
Ωστόσο, στον αγροτικό τομέα, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και οι εποπτευόμενοι φορείς του δεν έχουν τύχει της ίδιας διαχρονικής ενίσχυσης σε ανθρώπινο δυναμικό, υποδομές και τεχνολογικά εργαλεία. Η αποχώρηση έμπειρων στελεχών χωρίς επαρκή ανανέωση, η υποστελέχωση κρίσιμων υπηρεσιών, καθώς και οι παρωχημένες εγκαταστάσεις και εξοπλισμός, έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον που δυσκολεύεται να λειτουργήσει με σχέδιο και προοπτική και περιορίζεται συχνά στη διαχείριση της καθημερινότητας.
Η πολιτική ασυνέχεια ως δομικό πρόβλημα
Η συχνή εναλλαγή πολιτικής ηγεσίας στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης δυσκολεύει τη χάραξη, την ωρίμανση και την αξιολόγηση μιας συνεκτικής αγροτικής πολιτικής. Η αγροτική ανάπτυξη απαιτεί συνέχεια, συνέπεια και ανθρώπους με γνώση της παραγωγής, της αγοράς, της παγκόσμιας πραγματικότητας.
Ο ελληνικός αγροτικός τομέας αξίζει μια πολιτεία που σχεδιάζει μακροπρόθεσμα, και τον αντιμετωπίζει ως πυλώνα εθνικής ανθεκτικότητας, παραγωγικής αυτάρκειας και εξαγωγικής προοπτικής.
Η μόνη βιώσιμη διέξοδος
Η σύνθεση απόψεων, ο θεσμικός διάλογος με σαφή χρονοδιαγράμματα και η διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής πέρα από εκλογικούς κύκλους αποτελούν τη μόνη ρεαλιστική διέξοδο για να εκτονωθεί η παρούσα κρίση. Σε αυτή την προσπάθεια χρειάζονται καθαρές θέσεις, τεκμηριωμένα αιτήματα, τεκμηριωμένο και εφαρμόσιμο επιχειρησιακό σχέδιο, και συγκεκριμένες δεσμεύσεις από όλους.
Η σύνθεση δεν είναι αδυναμία. Είναι πράξη ευθύνης, και ευελπιστώ να την ζήσουμε όλοι μας σύντομα στον γεωργικό τομέα, για μια Ελλάδα αυτάρκη, με προοπτική και με το βλέμμα στο μέλλον.
*Προέδρου και Διευθύνοντα Συμβούλου EUCAT SA
