Τελευταία ευκαιρία για την αναδιάρθρωση των αποθεμάτων μικρών ιχθυαποθεμάτων στον Ατλαντικό λέγεται πως είναι η σύνοδος που οργανώνεται από τη Γαλλία και την Κόστα Ρίκα από τις 9 έως τις 13 Ιουνίου 2025, λόγω του ότι ο πληθυσμός σαρδελών έχει μειωθεί ραγδαία μετά τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις της Διάσκεψης της Λισαβόνας το 2022. Στη Διάσκεψη θα συμμετάσχουν η Σενεγάλη και το Μαρόκο, δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα χωρών με παρακμάζουσα αλιεία σαρδέλας.
Μέιωση του πληθυσμού σαρδέλας κατά 90% στη Σενεγάλη
Η εκτεταμένη εγχώρια μεταποίηση και οι εξαγωγές σαρδέλας της Σενεγάλης έχουν ιστορικά συμβάλει στην κατάρρευση των πληθυσμών τους, κατά περίπου 90%. Το 2017, η Σενεγάλη αλίευσε μόλις 7,49 εκατομμύρια κιλά σαρδέλας, ενώ το 1994 ο μέσος όρος ήταν 61,6 εκατομμύρια κιλά. Η κατάσταση επιδεινώνεται από την παρουσία αλιευτικών σκαφών από χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα, τα οποία έχουν μισθώσει δικαιώματα αλιείας στα γειτονικά ύδατα. Επιπλέον, η μετακίνηση των ψαριών προς τον Βορρά, εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Σενεγάλης, περιορίζει τη δυνατότητα των τοπικών αλιέων να τα ακολουθήσουν, δίνοντας πλεονέκτημα στα ξένα σκάφη.
Η «γαλάζια οικονομία» του Μαρόκου
Πιο βόρεια, το Μαρόκο διαθέτει μια ακμάζουσα «γαλάζια οικονομία» στον Ατλαντικό, που προσφέρει το 80% της συνολικής εθνικής αλιευτικής παραγωγής. Η βιομηχανία αυτή προσφέρει 14.000 άμεσες θέσεις εργασίας, κυρίως μέσω της αλιείας σαρδέλας. Αυτή η ζωτική δραστηριότητα κινδυνεύει λόγω πολιτικών εντάσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως σχετικά με δασμούς στις εξαγωγές. Ωστόσο, το Μαρόκο κερδίζει νομική μάχη στη Χάγη το 2024, αποκλείοντας τα συμφέροντα της ΕΕ από τη Δυτική Σαχάρα.
Πιο σοβαρό όμως θεωρείται το γεγονός ότι, στις αρχές του 2025, το 25% του αποθέματος σαρντινέλλας στο Μαρόκο είχε ήδη εξαντληθεί. Παράλληλα, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει πρόβλημα εσωτερικού καρτέλ, που φέρεται να χειραγωγεί τις τιμές της σαρδέλας επί 20 χρόνια.
Στις 15 Μαΐου 2025, το Ανώτατο Συμβούλιο Ανταγωνισμού ξεκίνησε επίσημη έρευνα σε 15 οργανώσεις μεταποιητών, πλοιοκτητών και χονδρεμπόρων. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, οι οργανώσεις αυτές δημιουργούσαν τεχνητές ελλείψεις ώστε να ανεβάζουν τις τιμές, παραβιάζοντας τον ανταγωνισμό και καθιστώντας την αγορά κλειστή.
Ξεφυλλίστε σε υψηλή ανάλυση την εβδομαδιαία Agrenda
Στατιστικά για τις Σαρδέλες της Ατλαντικής Αφρικής
Το Μαρόκο και η Σενεγάλη αποτελούν βασικούς παίκτες στην παραγωγή και εμπορία σαρδέλας στην Αφρική. Στο Μαρόκο, το 80% των αλιευμάτων προέρχεται από την Ατλαντική ακτή, από τη Λααγιούν μέχρι τη Ντάκλα. Από την παραγωγή αυτή, περισσότερα από 850 εκατομμύρια κιλά σαρδέλας κονσερβοποιούνται κάθε χρόνο, για εσωτερική κατανάλωση και εξαγωγές.
Η Σενεγάλη, από την άλλη πλευρά, διαθέτει πάνω από 50 μονάδες μεταποίησης για κονσερβοποίηση και εξαγωγή σαρντινέλλας – παρά το γεγονός ότι η παραγωγή έχει μειωθεί εννιά φορές μεταξύ 1994 και 2017 (7,49 εκατ. κιλά ετησίως).
Ωστόσο, το Μαρόκο είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σαρδέλας παγκοσμίως, με μέσο όρο 129,544 εκατομμύρια κιλά ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία του 2021. Οι εξαγωγές επεξεργασμένων ή κονσερβοποιημένων σαρδελών και σαρντινέλλας ανήλθαν στα 459,8 εκατομμύρια δολάρια το ίδιο έτος.
Σημαντική η «γαλάζια οικονομία» για τη Σενεγάλη
Η «γαλάζια οικονομία» αναφέρεται στη βιώσιμη εκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων, και η Σενεγάλη συγκαταλέγεται σ’ αυτήν –τουλάχιστον οικονομικά. Η αλιεία συμβάλλει με 2,3% στο ΑΕΠ της χώρας (στοιχεία 2019), με τη μεταποίηση να καλύπτει το 0,8% αυτής της συνεισφοράς. Το 2019, οι εξαγωγές ψαριών ανήλθαν σε 318,485 εκατομμύρια κιλά, αξίας 330,7 εκατομμυρίων φράγκων CFA (~562.851 δολάρια). Η FAO υπολογίζει ότι η ετήσια παραγωγή ανέρχεται στα 450 εκατ. κιλά, υποστηρίζοντας 600.000 θέσεις εργασίας.
Η Σενεγάλη κατατάσσεται στην 39η θέση παγκοσμίως στις εξαγωγές κονσερβοποιημένων σαρδελών (στοιχεία 2021), με όγκο εξαγωγών 461.423 κιλά, αξίας 1,114 εκατομμυρίων δολαρίων.
Yπεραλίευση και κλιματική αλλαγή επηρεάζουν τα αποθέματα σαρδέλας
Σε Ελλάδα και Μεσόγειο τα αποθέματα σαρδέλας μειώνονται
Η σαρδέλα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μικρά πελαγικά ψάρια στην Ελλάδα, αντιπροσωπεύοντας ένα μεγάλο κομμάτι των ετήσιων αλιευμάτων. Παρότι η εποχική απαγόρευση αλιείας στην Ελλάδα ισχύει από τα μέσα Δεκεμβρίου έως το τέλος Φεβρουαρίου, τα αποθέματα του είδους μειώνονται σταθερά.
Η Ελλάδα κατατάσσεται ανάμεσα στις πέντε χώρες με τη μεγαλύτερη αλιεία σαρδέλας, μαζί με την Τουρκία, το Μαρόκο, την Αλγερία και την Κροατία. Αντίθετα, χώρες όπως η Γαλλία και η Σλοβενία έχουν περιορίσει αισθητά τις ποσότητες ψαρέματος, ακολουθώντας πιο βιώσιμες στρατηγικές.
Στις οικονομικά ισχυρές χώρες, όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα, παρατηρείται μείωση της παραδοσιακής αλιείας, σε αντίθεση με τις θετικές τάσεις που καταγράφονται σε χώρες όπως η Αλγερία, το Μαρόκο και η Τουρκία. Η βιομηχανική αλιεία αυξάνεται σχεδόν παντού, με εξαίρεση τη Γαλλία και την Ιταλία.
Η Τουρκία και η Αλγερία εμφανίζουν τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τη βιομηχανική αλιεία σαρδέλας.
Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν μια γενική πτωτική τάση στις ποσότητες σαρδέλας που αλιεύονται στη Μεσόγειο. Ωστόσο, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η μείωση δεν οφείλεται αποκλειστικά στην υπεραλίευση. Παράγοντες όπως η κλιματική αλλαγή, η πολιτική αστάθεια, η οικονομική κρίση και οι αλλαγές στην κατανάλωση επηρεάζουν σημαντικά τη βιωσιμότητα του είδους.
