Η ανισορροπία της οικονοµικής ισχύος των παιχτών της αλυσίδας παραγωγής αυξάνεται, τα κανάλια διανοµής συγκεντρώνονται µε όλο και περισσότερες πολυεθνικές εταιρείες να παίζουν το ρόλο παραγωγού, µεταποιητή, εµπόρου και λιανοπωλητή, ενώ οι διµερείς εµπορικές συµφωνίες δηµιουργούν ανακατατάξεις στην αγορά και δυσκολεύουν τον παραγωγικό προγραµµατισµό.
Από την άλλη, τα τρόφιµα νοµοτελειακά πρέπει να ακριβύνουν ενσωµατώνοντας τα κεφάλαια που απαιτεί η επένδυση στην τεχνολογία, εφόσον οι καταναλωτές θέλουν τους παραγωγικούς συντελεστές να καλλιεργούν υπό συνθήκες περιβαλλοντικών περιορισµών. Αλλά, ταυτόχρονα να αυξήσουν και τις αποδόσεις τους οι αγρότες, και οι κτηνοτρόφοι το ζωικό τους κεφάλαιο, ώστε να ικανοποιήσουν τη ζήτηση του αυξανόµενου πληθυσµού, όταν οι πιέσεις για άλλη χρήση της γης, όπως είναι η παραγωγή ενεργειακών καλλιεργειών για εναλλακτικές των ορυκτών, θα αυξάνονται συνεχώς.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν τις µέγα τάσεις («Μegatrends») στον τοµέα της αγροδιατροφής πανευρωπαϊκά, τις οποίες σκιαγράφησε έρευνα για λογαριασµό της Επιτροπής Γεωργίας, ώστε να καθορίσει το πνεύµα πάνω στο οποίο οφείλουν να κινηθούν οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε ορίζοντα 30ετίας και να ικανοποιηθούν τρεις στόχοι: Αύξηση της αγροτικής παραγωγής, διατήρηση των περιβαλλοντικών πόρων, βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των τροφίµων. Στόχοι, που περικλείονται σε κάτι που ονοµάζει η έρευνα ως «Ο Μεγάλος των Τροφίµων Μετασχηµατισµός».
Γι’ αυτό το σκοπό οι συγγραφείς της µελέτης ανέπτυξαν και ανέλυσαν τέσσερα πιθανά σενάρια πολιτικής µέχρι το 2050 που παρουσιάστηκαν ενόπιον της Επιτροπής Γεωργίας στις 5 Νοεµβρίου:
Σενάριο 1: Η συνήθης πορεία
Το πρώτο σενάριο γίνονται περιορισµένες προσπάθειες για τη µείωση της απώλειας τροφίµων και των αποβλήτων, τα συστήµατα παραγωγής δεν αλλάζουν, οι καταναλωτές δείχνουν περιορισµένη προθυµία να πληρώσουν τρόφιµα φιλικά προς το περιβάλλον και οι επενδύσεις σε Έρευνα και Ανάπτυξη είναι ανεπαρκείς. Αναλυτικά τα αποτελέσµατα της πολιτικής ανά οµάδα στόχευσης:
Επισιτιστική ασφάλεια: Βελτίωση του δυναµικού παραγωγής µε τη χρήση των σηµερινών µέσων της ΚΑΠ και διασφάλιση της καλής λειτουργίας της αλυσίδας τροφίµων
Κλιµατική αλλαγή: Αύξηση των κινήτρων στο πλαίσιο της πρότασης της ΚΑΠ για αποδοτικές από πλευράς πόρων και φιλικές προς το κλίµα γεωργικές τεχνολογίες. Συνέχιση της υποστήριξης παγκόσµιων πρωτοβουλιών.
Αγρότες: ∆ίκαιο εισόδηµα για τους αγρότες µέσω του συστήµατος άµεσης ενίσχυσης της ΚΑΠ, αποσυνδεδεµένης και συνδεδεµένης σύµφωνα µε τα τρέχοντα πρότυπα. Προτεραιότητα στην καινοτοµία και την τεχνολογία στην επενδυτική στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης και υποστήριξη των γεωργών µε υποδοµές, πιστωτικές διευκολύνσεις, εκπαίδευση νεότερων αγροτών.
Ασφάλεια τροφίµων: Παρακολούθηση και έλεγχος ότι εφαρµόζονται τα ευρωπαϊκά πρότυπα ασφάλειας τροφίµων και ποιότητας.
Καταναλωτές: Υποστήριξη και επενδύσεις στην εκπαίδευση σχετικά µε την παχυσαρκία και τον υποσιτισµό για την υιοθέτηση υγιεινών τρόπων ζωής και διατροφικών συνηθειών µεταξύ των µελλοντικών γενεών. Ανάπτυξη µιας ολοκληρωµένης πολιτικής της ΕΕ στον τοµέα της διατροφής µέσω της ρύθµισης και της αυτορρύθµισης, ανάλογα µε την περίπτωση
Το σενάριο 1, που αντιστοιχεί στην τρέχουσα κατάσταση, δεν είναι πλέον µια βιώσιµη προσέγγιση για την αντιµετώπιση της αυξανόµενης ζήτησης τροφίµων και της ανάγκης να είναι βιώσιµη, σύµφωνα µε τους συγγραφείς.
Σενάριο 2: Μαζική παραγωγή µε κάθε κόστος
Σε αυτό το σενάριο, η ζήτηση για τρόφιµα ικανοποιείται αλλά σε συνδυασµό µε την περιβαλλοντική υποβάθµιση. Τα συστήµατα αγροδιατροφής εστιάζονται αποκλειστικά στην επέκταση της γεωργικής παραγωγής χωρίς περιβαλλοντική ανησυχία, οι επενδύσεις στην Έρευνα και Ανάπτυξη γίνεται µόνο για την παραγωγικότητα, ενώ οι καταναλωτές εστιάζουν στην ικανοποίηση των αναγκών τους και των προτιµήσεών τους σε τρόφιµα. Αναλυτικά τα αποτελέσµατα της πολιτικής ανά οµάδα στόχευσης:
Επισιτιστική ασφάλεια: Ανάπτυξη σχεδίων διαχείρισης κρίσεων για καταστάσεις όπου η παραγωγή ή η προσφορά στην ΕΕ διακόπτεται λόγω φυσικών ή φυσικών περιστατικών
Κλιµατική αλλαγή: Αποπροώθηση της κλιµατικής αλλαγής σε όλους τους σχετικούς τοµείς πολιτικής της ΕΕ
Αγρότες: Αύξηση της στήριξης της ΚΑΠ προς τους γεωργούς µε τη µετάβαση από το καθεστώς αποσυνδεδεµένων ενισχύσεων σε συνδεδεµένες ενίσχυσεις και µηχανισµούς στήριξης των τιµών που συνδέονται µε τους στόχους επισιτιστικής ασφάλειας, Υποχρεωτικοί µηχανισµοί προτεραιότητας για επενδύσεις στην αφοµοίωση της τεχνολογίας. Να επιτραπεί στους αγρότες της ΕΕ να έχουν πρόσβαση σε υπάρχουσες και νέες τεχνικές βιοτεχνολογίας.
Ασφάλεια τροφίµων: Παρακολούθηση και διασφάλιση της εφαρµογής των ευρωπαϊκών προτύπων ασφάλειας και ποιότητας των τροφίµων.
Καταναλωτές: Υποστήριξη και επενδύσεις στην εκπαίδευση σχετικά µε την παχυσαρκία και την υποσιτισµό για την επίτευξη υγιεινών διατροφικών συνηθειών µεταξύ των µελλοντικών γενεών
Το σενάριο 2 παρουσιάζει έναν σχετικό κίνδυνο που συνδέεται µε τη συνεχή αµέλεια των κλιµατικών ζητηµάτων, που σε κάποιο σηµείο θα µπορούσε να οδηγήσει σε τέτοια ακραία γεγονότα, ώστε να ακυρώσει πλήρως τη βελτιωµένη παραγωγικότητα, ενδεχοµένως οδηγώντας στο Σενάριο 1
Σενάριο 3: Τοπικοί Επιβιώσαντες
Το σύστηµα παραγωγής βασίζεται σε µεγάλο βαθµό σε µικρούς τοπικούς παραγωγούς, ενώ ξεχωριστές εθνικές ή περιφερειακές ενέργειες αναλαµβάνονται χωρίς συνεργασία. Παράλληλα αναλαµβάνονται περιορισµένες δράσεις για τη µείωση των εκποµπών των ρύπων. Η έκταση καλλιεργήσιµης γης αυξάνεται καθώς η τοπική παραγωγή και η αστική γεωργία υποστηρίζονται προκειµένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες επισιτιστικής ασφάλειας. Παράλληλα, οι επιλογές των καταναλωτών καθοδηγούνται από την υγεία, την τοπική παραγωγή και την προστασία του περιβάλλοντος. Τέλος, οι εµπορικές πολιτικές και συµφωνίες έχουν µείνει πίσω. Αναλυτικά τα αποτελέσµατα της πολιτικής ανά οµάδα στόχευσης:
Ασφάλεια τροφίµων: Αντιµετώπιση της επισιτιστικής ασφάλειας µε µη δοµηµένο και ανοµοιογενή τρόπο. Επένδυση στην τεχνολογική καινοτοµία για την ανάπτυξη προϊόντων υπό συγκεκριµένες συνθήκες και εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας παραγωγής.
Διαβάστε επίσης: Στον τομέα της αγροτικής παραγωγής ανταγωνιστής δεν είναι πλέον ο γείτονας αλλά ο Νεοζηλανδός και ο Μεξικανός αγρότης
Κλιµατική αλλαγή: Η αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος δεν είναι πλέον θέµα διεθνούς συνεργασίας και η επένδυση στην προστασία της γεωργίας πραγµατοποιείται σε εγχώριο επίπεδο.
Αγρότες: Βελτίωση των εσόδων των γεωργών σε περιοχές µόνο όπου ήδη υπάρχουν αγροτικές πολιτικές (π.χ. ΚΑΠ, Farm bill)
Ασφάλεια τροφίµων: Συνέχιση της παρακολούθησης και διασφάλισης της εφαρµογής των ευρωπαϊκών µέτρων για την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίµων από όλους τους τοπικούς και εθνικούς παραγωγούς τροφίµων.
Καταναλωτές: Σχεδιασµός και εφαρµογή και προστατευτικών πολιτικών που ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να αγοράζουν εγχώρια και τοπικά προϊόντα διατροφής.
Η επισιτιστική ασφάλεια και η κλιµατική αλλαγή είναι παγκόσµια ζητήµατα που οδηγούν σε πολύπλοκους δεσµούς που δεν έχουν γεωγραφικά σύνορα. Αυτές οι προκλήσεις πρέπει να αντιµετωπίζονται συλλογικά σε παγκόσµιο επίπεδο σε όλη τη διάρκεια της ισχυρής συνεργασίας µεταξύ των περιφερειών. Το Σενάριο 3 είναι πολύ απίθανο να είναι αποτελεσµατικό.
Σενάριο 4: Βιωσιµότητα για όλους
Τα συστήµατα παραγωγής µετασχηµατίζονται για να φιλοξενήσουν µια αειφόρο γεωργία και γίνονται µέρος της κυκλικής οικονοµίας. Βελτιώνονται οι πρακτικές παραγωγής τροφίµων, οι καταναλωτές υιοθετούν υγιεινά διατροφικά πρότυπα, ενώ πραγµατοποιούνται µεγάλες επενδύσεις στην Έρευνα και Ανάπτυξη και εφαρµόζονται συγκεκριµένες στοχευµένες πολιτικές. Αναλυτικά τα αποτελέσµατα της πολιτικής ανά οµάδα στόχευσης:
Προστασία τροφίµων: Πρόβλεψη κινήτρων βάσει της ΚΑΠ για αύξηση ή / και µεγιστοποίηση της γεωργικής παραγωγής στην ΕΕ. Ενθάρρυνση της πρόσληψης και της ανταλλαγής γνώσεων σχετικά µε την τεχνολογία και της ψηφιοποίησης στη γεωργική παραγωγή ως οδηγός για την επισιτιστική ασφάλεια.
Κλιµατική αλλαγή: Συνέχιση της υποστήριξης παγκόσµιων πρωτοβουλιών για τη µείωση των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου. Εφαρµογή των απαιτήσεων της ΕΕ για τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου, συµπεριλαµβανοµένης της γεωργικής παραγωγής.
Αγρότες: Αύξηση και βελτίωση των δαπανών της ΚΑΠ για τη στήριξη των γεωργών της ΕΕ µέσω του καθεστώτος αποσυνδεδεµένων ενισχύσεων, καθώς και των συνδεδεµένων ενισχύσεων σε συγκεκριµένα προϊόντα µε στόχους επισιτιστικής ασφάλειας
Καθιέρωση ελάχιστων ορίων για τα κράτη µέλη για την υποστήριξη επενδύσεων στην τεχνολογία. Εξουσιοδότηση και παροχή πρόσβασης σε νέες τεχνικές καινοτοµίας για την αναπαραγωγή φυτών για την αύξηση της παραγωγικότητας.
Ασφάλεια τροφίµων: Να διασφαλιστεί ότι τα πρότυπα ασφάλειας τροφίµων της ΕΕ είναι απαραίτητα, αναλογικά και συνεκτικά µε άλλους στόχους πολιτικής και διασφαλίζουν την εφαρµογή των ευρωπαϊκών προτύπων ασφάλειας τροφίµων και ποιότητας.
Καταναλωτές: Αύξηση της υποστήριξης και της επένδυσης στην εκπαίδευση όσον αφορά την παχυσαρκία και υποσιτισµό και την ανάπτυξη µιας ολοκληρωµένης ευρωπαϊκής διατροφικής πολιτικής.
Το σενάριο 4 είναι το µόνο µονοπάτι που αντιµετωπίζει έναν αυξανόµενο πληθυσµό µε βιώσιµο τρόπο, υιοθετώντας υγιεινή διατροφή και διατηρώντας το περιβάλλον.
Τα 4 σενάρια έως το 2050
Αύξηση ζήτησης για κρέας και σιτηρά κατά 40%
Η αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής σιταριού πρέπει να ανέλθει στο 24% για να ικανοποιηθούν οι διατροφικές ανάγκες, ενώ για καλαμπόκι και ρύζι τα αντίστοιχα ποσοστά φτάνουν το 33%. Στο σύνολό τους τα σιτηρά θα πρέπει να αυξηθούν κατά 39% έως το 2050. Την ίδια ώρα στον τομέα της κτηνοτροφίας, η παγκόσμια παραγωγή κρέατος θα πρέπει να αυξηθεί κάτω από το 30% έως το 2050 σε σύγκριση με το 2012. Μεταξύ των κύριων πηγών κρέατος: χοιροειδή, πουλερικά και βοοειδή, τα πουλερικά αντιπροσωπεύουν πάνω από το 90%. Ως εκ τούτου, το μέγεθος των κοπαδιών των πουλερικών θα πρέπει να αυξηθεί κατά 40%, το μέγεθος των αγελών των χοίρων θα πρέπει να αυξηθεί κατά 10% και το μέγεθος των βοοειδών θα πρέπει να αυξηθεί κατά 34%, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας. Επιπλέον, αύξηση αναμένεται στην κατανάλωση εσπεριδοειδών και στη ντομάτα λόγω της προώθησης ενός πιο υγιεινού προτύπου διατροφής, ενώ αντίθετα η ζήτηση για ζάχαρη θα μειωθεί σημαντικά. Τα παραπάνω καθίστανται
όλο και πιο δύσκολα, λαμβάνοντας υπόψη την υψηλότερη ευπάθεια των ζώων σε ασθένειες, καθώς και των φυτών στα παράσιτα που αναμένουν οι ερευνητές για το μέλλον, ενώ φοβούνται και για την απώλεια της παραδοσιακής τεχνογνωσίας παραγωγής.
Το άρθρο φιλοξενήθηκε στην εφημερίδα Agrenda που κυκλοφόρησε το Σάββατο 16 Νοεμβρίου μαζί με το περιοδικό Fresher
