Η Agrenda του περασμένου Σαββάτου αποτύπωσε τον βασικό άξονα του μοντέλου αυτού αυτού. Συγκεκριμένα, κάθε αγρότης θα θεµελιώνει ετησίως «νόµιµο δικαίωµα λήψης της πληρωµής» για αυτά τα προγράµµατα, κάτι που σηµαίνει ότι δεν θα µπορούν να αποκλειστούν από τις συγκεκριµένες επιδοτήσεις για οποιοδήποτε λόγο, όπως γίνεται εδώ και χρόνια µε τα αγροπεριβαλλοντικά προγράµµατα (π.χ βιολογικά, νιτρικά) που δεν φτάνουν τα λεφτά για όλους. Για να γίνει πιο κατανοητό, στις άµεσες ενισχύσεις (βασική, συνδεδεµένη, νεαροί αγρότες) όπως είναι γνωστό θα προστεθούν υποχρεωτικά και τα οικοπρογράµµατα (ecoschemes) όταν ενεργοποιήθεί η νέα ΚΑΠ.
Για τα οικοπρογράµµατα οι ελληνικές αρχές θα θέτουν σε εφαρµογή ετησίως µία σειρά δράσεων (αναλυτικά παραδείγµατα στα πλαίσια δεξιά) που θα έχουν να κάνουν µε στόχους όπως η µείωση της φυτοπροστασίας, η προστασία των υδάτων, η διατήρηση των βοσκοτόπων κ.λπ. Αν ο αγρότης θέλει και τηρεί τις προϋποθέσεις σε κάποια από αυτές τις δράσεις, µπορεί να συµµετάσχει σε αυτήν µε ετήσια δέσµευση ώστε να λάβει και το ανάλογο πριµ που έχει προβλεφθεί. Αν τον επόµενο χρόνο δεν θέλει να συνεχίσει να τηρεί τις δεσµεύσεις, αποχωρεί χωρίς καµία ποινή.
Μάλιστα, αξίζει να σηµειωθεί, πως σύµφωνα µε την Κοµισιόν αναµένονται ορισµένες βελτιώσεις στην τελική νοµοθεσία της ΚΑΠ που θα καλύψουν τα κενά που εντοπίστηκαν ώστε να βοηθηθεί η υλοποίηση των φιλοδοξιών της Πράσινης Συµφωνίας. Μεταξύ αυτών περιλαµβάνεται η θέσπιση ελάχιστης δαπάνης (π.χ το 5% των άµεσων ενισχύσεων) για τα οικοπρογράµµατα.
Αναλυτικότερα τώρα, σύµφωνα µε έκθεση της IFOAM (το κύριο ευρωπαϊκό όργανο των βιοκαλλιεργητών), παρουσιάζονται πέντε παραδείγµατα οικοπρογραµµάτων:
1. Κυκλική γεωργία
Αυτή η προσέγγιση της κυκλικής γεωργίας για τη βελτίωση της γεωργικής αειφορίας προωθείται στην Ολλανδία. Το µοντέλο δίνει έµφαση στην ανακύκλωση βιοµάζας στα γεωργικά συστήµατα, κλείνοντας τους κύκλους θρεπτικών συστατικών όπου είναι δυνατόν, µειώνοντας τις χηµικές εισροές και εστιάζοντας πρώτα στη βιολογική ύλη για να διατηρηθούν υγιή τα εδάφη. Η ιδέα συγκεκριµένα προωθείται ενεργά από την ολλανδική κυβέρνηση ως επιλογή για τα οικοπρογράµµατα.
Έχει πολλές οµοιότητες µε τις προσεγγίσεις βιολογικής γεωργίας στην ανακύκλωση θρεπτικών και οργανικών υλών, αν και δεν περιλαµβάνει την απαγόρευση των αγροχηµικών εισροών στην έκταση που κάνει η βιολογική γεωργία. Το συγκεκριµένο µοντέλο προσοµοιάζει µε το λεγόµενο «υβριδικό», δηλαδή την άσκηση συµβατικής γεωργίας αλλά µε πρακτικές που χρησιµοποιούνται κυρίως από βιοκαλλιεργητές, µε δραστική µείωση των εισροών.
2. Διαχείριση plus
Το καθεστώς «Ολοκληρωµένης ∆ιαχείρισης +» βρίσκεται υπό διερεύνηση στη Γερµανία. Τα λεγόµενα ως µέτρα Ο.∆ + περιλαµβάνουν:
- Αυστηρότερα όρια λιπασµάτων µε µέγιστη εφαρµογή αζώτου 12 κιλά/στρέµµα κατ’ έτος. Το επίπεδο θρέψης µε άζωτο έχει άµεση σχέση µε την ένταση της φυτοπροστασίας.
- Υποχρεωτικοί κανόνες για την εναλλαγή καλλιεργειών, π.χ. τουλάχιστον 4 κύριες καλλιέργειες.
- Περιορισµοί στη χρήση φυτοπροστατευτικών, µε ορισµένα προϊόντα να απαγορεύονται κι άλλα να υπόκεινται σε υποχρεωτικά όρια. Τα µυκητοκτόνα και τα εντοµοκτόνα πρέπει να εφαρµόζονται µε εξοπλισµό υψηλής ακρίβειας και να µειώνονται σε ποσότητα.
Λόγω µείωσης της χρήσης λιπασµάτων και φυτοπροστατευτικών κατά 25%, οι αποδόσεις θα µειωθούν κατά 10% σε σχέση µε τη συµβατική γεωργία.
Ωστόσο, για τις αροτραίες καλλιέργειες, µοντέλα έχουν δείξει ότι αυτό το σενάριο συνολικά έχει θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Επιπλέον, το σενάριο Ο.∆ + µπορεί να βελτιώσει περαιτέρω την οικολογική αποδοτικότητα και την τοπική περιβαλλοντική απόδοση µε κατάλληλες ποικιλίες από αναπαραγωγή µοριακών µεταλλάξεων που βελτιώνουν την αποτελεσµατικότητα θρεπτικών ουσιών.
3. Επιδότηση βοσκής
Συνδυασµός εργαλείων όπως για παράδειγµα η αποθήκευση άνθρακα, η βιοποικιλότητα και η προστασία των ευάλωτων βοσκοτόπων. Συγκεκριµένα, προτείνεται ένας επιδοτούµενος συνδυασµός τριών µέτρων:
Πρώτον η προσθήκη των λειµώνων σε σχέδιο αµειψισποράς.
∆εύτερον, δεσµεύσεις διατήρησης του τύπου εκτροφής για τις εκτατικές εκµεταλλεύσεις κτηνοτρόφων.
Τρίτον, ρύθµισης της εποχής ή της έντασης της βόσκησης η οποία επιφέρει αύξηση της φυτοκάλυψης του εδάφους και της παραγόµενης βιοµάζας και κατά συνέπεια αύξηση της δέσµευσης του άνθρακα του εδάφους. Το τρίτο µάλιστα µέτρο ήταν να εφαρµοστεί από φέτος στην Ελλάδα στα πλαίσια των Προγραµµάτων Αγροτικής Ανάπτυξης, µε την επιδότηση της αγοράς ζωοτροφών και της µετακίνησης των κτηνοτρόφων, ωστόσο λόγω έλλειψης των οριστικών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, τελικά δεν ενεργοποιήθηκε.
4. Σπορά λειμώνων
Ειδικά σχεδιασµένα οικοπρογράµµατα για τη µείωση των εκποµπών από την κτηνοτροφία, ιδίως όσον αφορά τη διαχείριση των λυµάτων. Προτείνεται ένας επιδοτούµενος συνδυασµός τριών µέτρων:
Πρώτον σπορά βοσκοτόπων µε πολλαπλών ειδών πολλαπλασιαστικό υλικό. Αυτά για παράδειγµα, σύµφωνα µε µελέτες, θα µπορούσε να είναι κάποια αρωµατικά φυτά ή φυτά τεχνητών λειµώνων.
∆εύτερον, συντήρηση εκτεταµένων συστηµάτων εκτροφής. Για παράδειγµα µία πριµοδότηση για να µπορούν να συνεχίσουν οι αιγοπροβατοτρόφοι να διατηρούν τους βοσκοτόπους σε καλή κατάσταση και να µην χρειάζεται να έχουν σταβλισµένα τα ζώα για µεγάλο χρονικό διάστηµα.
Τρίτον, εγγραφή σε συστήµατα υποστήριξης αποφάσεων για βελτιστοποίηση διαχείρισης βοσκής µέσω των ψηφιακών εργαλείων που προσφέρονται στην αγορά.
5. Ξηρικές καλλιέργειες
Ειδικά σχεδιασµένα εργαλεία για εξασφάλιση ανθεκτικότητας στη λειψυδρία και συµβάντα ξηρασίας, που ανταποκρίνονται στην ανάγκη εξασφάλισης µακροπρόθεσµης διαθεσιµότητας νερού, για περιοχές στις οποίες η χρήση νερού για αρδευτικούς σκοπούς προκαλεί µη βιώσιµες πιέσεις στους υδάτινους πόρους. Εδώ, λαµβάνονται υπόψη οι τάσεις της κλιµατικής αλλαγής (περισσότερες ξηρασίες, διαφορετικά πρότυπα των βροχοπτώσεων κλπ).
Προτείνεται η επιδότηση της διατήρησης ή της µεταστροφής σε ποικιλίες και καλλιέργειες που απαιτούν λιγότερο νερό.
Ένα τέτοιο µέτρο είχε περιγραφεί και στο πρώτο ενδεικτικό σενάριο για το ελληνικό στρατηγικό σχέδιο της νέας ΚΑΠ. Συγκεκριµένα, το σχέδιο αυτό προέβλεπε στήριξη σε γεωργικά συστήµατα τα οποία ήδη συµβάλλουν στην εξοικονόµηση αρδευτικού ύδατος δια της εφαρµογής ωφέλιµων πρακτικών σε ευρεία κλίµακα. Για παράδειγµα επιδοτούσε τις ξηρικές καλλιέργειες, και κυρίως τους ελαιώνες. Η ενίσχυση οριζόταν στα 15 ευρώ ανά στρέµµα, µε τον υπολογισµό να έχει γίνει για 20.000 στρέµµατα.
6. Δομή των δράσεων
Τα οικοπρογράµµατα επιτρέπουν τη χρήση του προϋπολογισµού άµεσων ενισχύσεων του Πυλώνα 1 για την επίτευξη περιβαλλοντικών και κλιµατικών στόχων µε πιο στοχευµένο τρόπο.
Ο περιφερειακός προγραµµατισµός των οικολογικών προγραµµάτων είναι δυνατός, ακόµη και αν αποτελεί µέρος των εθνικών στρατηγικών σχεδίων της ΚΑΠ
Τα κράτη µέλη έχουν µεγαλύτερη ευελιξία στο ποσό που πληρώνουν στους αγρότες απ ‘ό, τι µε τα αγροπεριβαλλοντικά των Προγραµµάτων (π.χ Απονιτροποίηση, Βιολογικά κ.λπ) καθώς το επίπεδο πληρωµής µπορεί να υπολογιστεί ως συµπληρωµατική στήριξη εισοδήµατος για τη βιωσιµότητα. Εν ολίγοις χωρίς όρια στην ενίσχυση.
Υπάρχει νόµιµο δικαίωµα λήψης της πληρωµής, πράγµα που σηµαίνει ότι οι αγρότες που θέλουν και είναι επιλέξιµοι δεν µπορούν να αποκλειστούν για δηµοσιονοµικούς ή άλλους λόγους
Η δέσµευση είναι συνήθως για ένα έτος, πράγµα που σηµαίνει ότι τα εµπόδια υιοθέτησης για τους αγρότες µπορεί να είναι χαµηλότερα.
Η νέα πολλαπλή συµµόρφωση µε τα 8 σηµεία
Σε 8 πρότυπα που θα πρέπει να τηρούν όλοι οι αγρότες εφόσον θέλουν να λαµβάνουν βασική ενίσχυση µε βάση τη νέα ΚΑΠ έχουν καταλήξει µέχρι στιγµής οι ευρωπαϊκές αρχές. Συγκεκριµένα, στο πιο πρόσφατο κείµενο που δηµοσιεύτηκε στις 2 Ιουνίου, περιγράφονται τα πρότυπα «για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση της γης». Σήµερα, αυτά είναι γνωστά ως «κανόνες πολλαπλής συµµόρφωσης» και αποτελούν τα κριτήρια καταβολής επιδοτήσεων για την περίοδο 2014-2020.
Διαβάστε τα οχτώ πρότυπα αναλυτικά εδώ
