Εξαργύρωση ιστορικών δικαιωμάτων, μίσθωση γης και Απόθεμα, το ιδανικό σενάριο διαδοχής

• Πώληση των ιστορικών δικαιωµάτων. Χάνουν το 25% της αξίας το 2022.
• Μεταβίβαση της γης στον διάδοχο της εκµετάλλευσης νεαρό που θέλει να επωφεληθεί από το πρόγραµµα των Νέων Αγροτών που προγραµµατίζεται για το 2023. Με τα χρήµατα από την πώληση των ιστορικών δικαιωµάτων, µπορούν να νοικιαστούν περισσότερα στρέµµατα, τα οποία θα γεννήσουν επιδοτήσεις τη νέα περίοδο για καθεστώτα όπως συνδεδεµένη, νέο πρασίνισµα και καθεστώς ενίσχυσης νεαρών αγροτών (ανεξάρτητα αν έχουν δικαιώµατα ή όχι).
• Αίτηµα από τον νέο αγρότη για νέα δικαιώµατα από το Εθνικό Απόθεµα. Η αξία τους θα είναι µε βάση το µέσο όρο από το Εθνικό Απόθεµα, µε τα οποία θα πορευθεί σε ολόκληρη την προγραµµατική περίοδο. Απαγορεύεται τα δικαιώµατα αυτά να µεταβιβαστούν για µία 5ετία.

Το µοντέλο υπολογισµού συνοψίζεται παρακάτω:

Καµία µεταβίβαση ή πώληση

Ας λάβουµε υπόψη µας µία εκµετάλλευση 80 στρεµµάτων µε σκληρό σιτάρι. Γι’ αυτή την έκταση υπάρχουν ιστορικά δικαιώµατα αξίας 50 ευρώ. Εφόσον δεν προβεί σε καµία ενέργεια, ο αγρότης θα έχει λάβει έως το τέλος του 2026 ενισχύσεις ύψους 16.600 ευρώ µε βάση µόνο τα δικαιώµατα (έχει υπολογιστεί η σύγκλιση). Μαθηµατικά, αν τα χρήµατα που θα λάβει ο αγρότης δεν επαναεπενδυθούν στην ενοικίαση γης από τον διάδοχο, στο τέλος θα είναι χαµένος από θέµα επιδοτήσεων κατά 4.980 ευρώ.

Εξαργύρωση ιστορικών

Αν τώρα επιχειρήσει να πουλήσει τα δικαιώµατα σε έναν αγοραστή το 2022, τότε θα λάβει το ελάχιστο 4.500 ευρώ (υπόθεση για τιµή µε βάση ετήσια απόσβεση). ∆ηλαδή τα ετήσια χρήµατα που θα δικαιούνταν το 2022 (υπολογίζεται εδώ και το πρασίνισµα γιατί έχει αξία ίσο µε το 50% της αξίας των δικαιωµάτων) µείον ένα 25%.

Μεταβίβαση γης και Απόθεµα

Τα στρέµµατα µεταβιβάζονται στον διάδοχο, ο οποίος κάνει αίτηση για το Εθνικό Απόθεµα. Το 2022 ο διάδοχος θα λάβει το µέσο όρο, δηλαδή 27 ευρώ στα δικαιώµατα αροτραίων συν 13,5 ευρώ για το πρασίνισµα, συν ένα ποσό από το καθεστώς νεαρών αγροτών (προσαύξηση 25%). Σύνολο 3.780 ευρώ. Εφόσον πορευτεί µε αυτά τα δικαιώµατα στη νέα ΚΑΠ, θα εξασφαλίσει σύνολο 14.080 ευρώ ενισχύσεις για την περίοδο 2022- 2026. Ο λογαριασµός γράφει ακόµη µείον 2.519 ευρώ, συν τα έξοδα µεταβίβασης, τη γραφειοκρατία κ.λπ.

Μίσθωση επιπλέον επιλέξιµης έκτασης

Με βάση το µέσο όρο των ενοικίων για τη γη στην Ελλάδα σύµφωνα µε τα στοιχεία της Eurostat, µπορεί µε τα χρήµατα που θα εξασφαλίσει από την πώληση να ενοικιάσει από το 2023, 25 στρµ. για µία 4ετία (ετήσιο κόστος 44,8 ευρώ το στρµ.).

Οι επιπλέον ενισχύσεις που γεννιούνται από τα νέα µισθωµένα στρέµµατα

Από τα 25 αυτά επιπλέον στρµ. θα µπορέσει να εξασφαλίσει 7 ευρώ το στρµ. από το καθεστώς νεαρών και αναδιανεµητική 10 ευρώ το στρέµµα. Σύνολο 425 ευρώ ετησίως, δηλαδή 1.700 ευρώ. Ακόµα έχουν «χαθεί» 819 ευρώ έως το 2026. Τα πάντα τώρα εξαρτώνται από το νέο πρασίνισµα και τη συνδεδεµένη. Αν µιλάµε για σκληρό σιτάρι, έχει να υπολογίζει ακόµη 250 ευρώ (τιµή αναφοράς 10 ευρώ το στρέµµα), δηλαδή 1.000 ευρώ στην 4ετία. Πλέον, βγάζει «συν» ο λογαριασµός, 181 ευρώ στην 4ετία. Εδώ µπαίνει και το θέµα του νέου πρασινίσµατος. Είτε είναι 1 ευρώ, είτε 50 ευρώ, ο λογαριασµός θα βγάζει συν ανάλογα τις δράσεις που θα δραστηριοποιηθεί ο δικαιούχος. Προφανώς το παραπάνω παράδειγµα είναι ενδεικτικό και σε καµία περίπτωση δεν σηµαίνει ότι θα βγει κερδισµένη η οικογένεια που θα µπει σε αυτή τη διαδικασία, ενώ και οι επιδοτήσεις από µόνες τους δεν είναι αυτοσκοπός, καθώς επιπλέον στρέµµατα σηµαίνουν επιπλέον εισροές, πετρέλαια, εργατικά κ.λπ..

Παραδοχές στο µοντέλο

Ένα διαφορετικό κόστος στο ενοίκιο, µία «στραβή» στα επόµενα ΟΣ∆Ε κ.λπ, εκτροχιάζουν τον προγραµµατισµό. Αν π.χ το ενοίκιο είναι 60 ευρώ το στρέµµα, τότε θα χρειαστεί τουλάχιστον 15 ευρώ το στρέµµα νέο πρασίνισµα για να συµφέρει από θέµα επιδοτήσεων έστω οριακά η όλη διαδικασία. Τα παραπάνω αποτελούν απλά ένα παράδειγµα για το πώς θα λειτουργεί η νέα ΚΑΠ, και πώς η σύγκλιση των δικαιωµάτων οδηγεί σε διαφορετική στρατηγική όσον αφορά τις ενισχύσεις. Σε κάθε περίπτωση, το κάθε σενάριο πρέπει να γίνει προσωποποιηµένα για να βγει µε σαφήνεια το τι είναι προς το συµφέρον του αγρότη, που ούτως ή άλλως θέλει να αποχωρήσει από το επάγγελµα.

Το πρόγραµµα των Νέων Αγροτών

To 2023, πρόκειται να εκδοθεί προκήρυξη πριµ πρώτης εγκατάστασης έως 42.500 ευρώ στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ σύµφωνα µε τα όσα αποτυπώνονται στο στρατηγικό σχέδιο που έχει υποβληθεί προς έγκριση στις ευρωπαϊκές αρχές. Στο πρόγραµµα, αναφέρεται στο στρατηγικό σχέδιο (είναι ακόµη προς διαβούλευση) θα µπορούν να κάνουν αίτηση όσοι εγκαταστάθηκαν 24 µήνες πριν την πρόσκληση (ήταν 18µηνο).  Αυτό σηµαίνει για παράδειγµα πως αν η πρόσκληση βγει στον αέρα τον Απρίλιο του 2023, ένας αγρότης που έχει εγκατασταθεί ως αρχήγος αγροτικής εκµετάλλευσης από τον Απρίλιο του 2021 και µετά µπορεί είναι επιλέξιµος για ένταξη στο πρόγραµµα, τηρουµένων φυσικά κι άλλων προϋποθέσεων. Ως εκ τούτου και µε βάση τα όσα αναφέρει το στρατηγικό σχέδιο, απαιτείται µεγάλη προσοχή για όποιον κάνει φέτος ΟΣ∆Ε για πρώτη φορά καθώς θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι του χρόνου θα επαναπροκυρηχθούν οι Νέοι Αγρότες.  Σηµειώνεται πως η ηµεροµηνία πρώτης εγκατάστασης συνδέεται, για τα φυσικά πρόσωπα, µε την εγγραφή στο ΜΑΑΕ ως αγρότης νεοεισερχόµενος στον αγροτικό τοµέα και, για τα νοµικά πρόσωπα, την ανάληψη της αρχηγίας - διαχείρισης από φυσικό πρόσωπο νέο γεωργό και την εγγραφή του νοµικού προσώπου ως κατόχου αγροτικής εκµετάλλευσης.

Ανάκληση δικαιωµάτων

Για φέτος η χορήγηση δικαιωµάτων βασικής ενίσχυσης από το εθνικό απόθεµα ανακαλείται και τα δικαιώµατα οδηγούνται προς αναπλήρωση του ποσού του εθνικού αποθέµατος για τις κάτωθι περιπτώσεις:

α) Για τα δικαιώµατα βασικής ενίσχυσης από το εθνικό απόθεµα έτους ενίσχυσης 2021 τα οποία µεταβιβάζονται σε αιτήσεις µεταβίβασης έτους 2022.

β) Για τα δικαιώµατα βασικής ενίσχυσης από το εθνικό απόθεµα έτους ενίσχυσης 2021 τα οποία δεν ενεργοποιήθηκαν το επόµενο έτος ενίσχυσης ήτοι το 2022.

Ανοίγουν το Εθνικό Απόθεμα για παλιούς αγρότες Γαλλία & Ιρλανδία

Από τις επιλογές του ΥΠΑΑΤ και του ΟΠΕΚΕΠΕ θα εξαρτηθεί το αν τελικά το Εθνικό Απόθεμα θα γίνει διαθέσιμο για επιπλέον κατηγορίες αγροτών το 2023, πέρα από τους νέους και νεοεισερχόμενος στον πρωτογενή τομέα, σε συνέχεια των διευκρινίσεων που ζήτησε η Κομισιόν για το στρατηγικό σχέδιο της νέας ΚΑΠ. Προφανώς εφόσον ανοίξει αυτή η δυνατότητα, δεν θα έχει οριζόντιο χαρακτήρα αλλά θα αφορά συγκεκριµένες κατηγορίες εκμεταλλεύσεων, ενώ έχει υπάρξει πρόταση να υπάρξει ειδική μέριμνα για τα νέα επιλέξιμα στρέμματα στα βοσκοτόπια, ώστε να ντυθούν με δικαιώματα. Για παράδειγμα στο στρατηγικό σχέδιο της Γαλλίας αναφέρεται πως στις κατηγορίες αγροτών που θα λάβουν δικαιώματα θα είναι και όσοι αγρότες είχαν εκμεταλλεύσεις (εκτός από οινάμπελα) από το 2013 έως το 2014 και δεν κατάφεραν να αποκτήσουν ποτέ δικαιώματα την τρέχουσα περίοδο (2015-2022). Όπως αναφέρουν οι Γάλλοι, για την κατηγορία αυτή θα υπάρξουν πρόσθετα κριτήρια κατανομής. Σε παρόμοια πρόβλεψη έχουν προχωρήσει και οι Ιρλανδοί για την κατηγορία που την ονομάζουν «Οι ξεχασμένοι αγρότες». Σημειώνεται εδώ πως τα περισσότερα κράτη-μέλη έχουν αποφασίσει να απεμπλακούν τελείως από τα δικαιώματα και να παρέχουν τη βασική ενίσχυση στην επιλέξιμη γη. Αυτό από μόνο του εξαλείφει την όποια ανάγκη για Εθνικό Απόθεμα και τις αδικίες που συχνά εντοπίζονται στην κατανομή των άμεσων ενισχύσεων.