Aρπαγή γαιών-κατάχρηση επιδοτήσεων,η αχίλλειος πτέρνα ΚΑΠ

Η νέα έρευνα του Ευρωπαϊκού Ελεκτικού Συμβουλίου για φαινόμενα απάτης στο πλαίσιο της ΚΑΠ, έρχεται να ακουμπήσει και στο πρόσφατο ελληνικό βίωμα, αφού η «αρπαγή γαιών», μαζί με την απόκρυψη στοιχείων επιλεξιμότητας αλλά και την πολυπλοκότητα των μέτρων, διαμορφώνουν το «τρίπτυχο της επιτυχίας» σε επίδοξους καταπατητές των κοινοτικών ταμείων.

Σημειώνεται ότι οι περισσότερες εκ των περιπτώσεων απάτης που καταγράφει η έκθεση, αφορούν στη δράση εικονικών εταιρειών καθώς και «ψευδογεωργοί» (όπως τους χαρακτηρίζει η έκθεση) με τη σύμπραξη δημοσίων υπαλλήλων (εσωτερική απάτη) και όχι φυσικά πρόσωπα αγρότες.

Νούμερο ένα κίνδυνος απάτης, σύμφωνα με τα συμπεράσματα των ελεγκτών, είναι η παράνομη «αρπαγή γαιών». Ως τέτοια, νοείται η συγκέντρωση γεωργικών εκτάσεων και επιδοτήσεων στο πλαίσιο της ΚΑΠ, από εξωγεωργικούς παράγοντες. Μάλιστα στην Ανατολική Ευρώπη, συνήθης ύποπτος είναι μεγάλες εταιρείες και επενδυτές.

Η «αρπαγή γαιών» συνδέεται με πρακτικές, όπως η παραποίηση εγγράφων, η άσκηση πολιτικής επιρροής ή η εκμετάλλευση εμπιστευτικών πληροφοριών, η χειραγώγηση διαδικασιών και οι δωροδοκίες. Από έρευνες της Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης της ΕΕ (OLAF) και των εθνικών αρχών διαπιστώθηκε ότι οι γεωργικές εκτάσεις που μπορούν να αποτελέσουν ευκολότερα αντικείμενο τέτοιας δόλιας δραστηριότητας είναι οι δημόσιες ή οι ιδιωτικές εκτάσεις χωρίς σαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς. Ο κίνδυνος είναι υψηλότερος όταν πρόκειται για ορισμένους βοσκοτόπους και ορεινές περιοχές, όπου είναι δυσκολότερο για τους οργανισμούς πληρωμών να ελέγχουν αν λαμβάνει χώρα η απαιτούμενη γεωργική δραστηριότητα, όπως η βόσκηση.

Οι διαπράττοντες απάτη που υποβάλλουν παρανόμως αίτηση για τη χορήγηση άμεσων ενισχύσεων ενδέχεται να υποβάλουν πλαστά έγγραφα και να καταφύγουν σε εγκληματικές δραστηριότητες, όπως η αθέμιτη σύμπραξη με δημόσιους υπαλλήλους (εσωτερική απάτη).

Οι βοσκότοποι και οι ορεινές περιοχές προσελκύουν φαινόμενα απάτης

Το 2018 στη Γαλλία, η OLAF εντόπισε αιτήσεις που υποβάλλονταν επί σειρά ετών για αγροτεμάχια σε ορεινές περιοχές, τα οποία δεν διέθεταν κατάλληλες υποδομές για τη γεωργία, όπως υδροδότηση, κλωβοί ή εγκαταστάσεις σίτισης, ή βρίσκονταν σε απότομες βουνοπλαγιές. Η OLAF εντόπισε επίσης αιτήσεις που είχαν υποβληθεί για ανύπαρκτα κοπάδια. Συνέστησε την ανάκτηση περίπου 536 000 ευρώ.

Παράδειγμα παράνομης υποβολής αιτήσεων στην Ιταλία

Το 2017 η OLAF διενήργησε έρευνα στην Ιταλία σε συνεργασία με την ιταλική αρχή δίωξης οικονομικού εγκλήματος και διαπίστωσε ότι ορισμένα κέντρα γεωργικής αρωγής, τα οποία παρέχουν στήριξη στους γεωργούς κατά την υποβολή αιτήσεων, καταχώριζαν σειρά «ψευδογεωργών» στην εθνική βάση δεδομένων των οργανισμών πληρωμών, επιτρέποντας έτσι σε μη επιλέξιμους αιτούντες να λάβουν ενωσιακές επιδοτήσεις. Η έρευνα της OLAF αποκάλυψε ότι οι αιτήσεις: o βασίζονταν σε μη επιλέξιμες δηλώσεις παραχώρησης δημόσιας γης, ή o στηρίζονταν σε ψευδείς συμβάσεις μίσθωσης, δεδομένου ότι οι μισθωτές είχαν αποβιώσει ή δεν ήταν ενήμεροι για τη μίσθωση, ή o υποβλήθηκαν σχετικά με γη που είχε κατασχεθεί ως αποτέλεσμα τέλεσης αδικημάτων οργανωμένου εγκλήματος ή υποβλήθηκαν από άτομα κατά των οποίων έχουν ασκηθεί ασφαλιστικά μέτρα στο πλαίσιο πάταξης της μαφίας. Η OLAF συνέστησε την ανάκτηση περίπου 32 εκατομμυρίων ευρώ.

Περιθώρια απάτης ανά καθεστώς ενίσχυσης

Σύμφωνα με την έρευνα, μικρά περιθώρια απάτης αφήνουν:

• τα καθεστώτα των άμεσων ενισχύσεων,
• Τα περισσότερα μέτρα στήριξης της αγοράς
• Μέτρα βάσει της έκτασης και βάσει ζωικού κεφαλαίου στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης

Μεγάλα περιθώρια για παράτυπη και παράνομη δραστηριότητα εντοπίζονται σε:

• Ειδικά μέτρα στήριξης της αγοράς (προωθητικές δράσεις, στήριξη των οργανώσεων παραγωγών)
• Επενδυτικά μέτρα στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης

Οι οχτώ κόκκινες σημαίες

Σε μια προσπάθεια περιορισμού των φαινομένων απάτης, ήδη η Κομισιόν έχει καταρτήσει έναν σύντομο κατάλογο δεικτών κινδύνου απάτης, τις λεγόμενες «κόκκινες σημαίες», οι οποίες όποτε εμφανίζονται σε δηλώσεις ΟΣΔΕ, θα πρέπει να διερευνώνται μεμονωμένα από τους αρμόδιους. Συνολικά οχτώ είναι οι κόκκινες σημαίες, εκ των οποίων οι τέσσερεις αντιστοιχούν στις αιτήσεις για άμεσες ενισχύσεις και οι υπόλοιπες στις αιτήσεις για προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης:

• Έκταση με περισσότερους συνιδιοκτήτες
• Δημόσιες εκτάσεις που δηλώνονται από ιδιώτες δικαιούχους
• Νέοι Γεωργοί που μισθώνουν τη δηλωθείσα έκταση και έχουν πρόσβαση στο Εθνικό Απόθεμα
• Εκμεταλλεύσεις με μόνιμους βοσκοτόπους, χωρίς ζωικό κεφάλαιο ή εκμεταλλεύσεις με μετακινούμενη κτηνοτρόφία
• Ασυνέπεια μεταξύ είδους επένδυσης και κύριας δραστηριότητας εταιρείας
• Διόγκωση της αγοραστικής τιμής σε σύγκριση με τιμές αγοράς
• Καθυστέρηση ή αδυναμία υποβολής εγγράφων
• Δυσαναλογία μεταξύ κόστους επένδυσης και μεγέθους της επιχείρησης