Πιο συγκεκριμένα, η ΕΘΕΑΣ τονίζει ότι η εξέλιξη της εφαρμογής του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΑΠ δεν καλύπτει τις ανάγκες των πραγματικών παραγωγών, οι οποίοι χρειάζονται την πλήρη αξιοποίηση των ενισχύσεων για την να βελτιώσουν την παραγωγικότητα του ελληνικού πρωτογενούς και αγροδιατροφικού τομέα.
Η άμεση ανάγκη τροποποίησης προκύπτει κατά την ΕΘΕΑΣ από τα σοβαρά θέματα των οικολογικών σχημάτων, των βιολογικών καλλιεργειών, της απουσίας των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, της έλλειψης ενδιαφέροντος από τους νέους για είσοδο στη γεωργία, καθώς και της πενιχρής διάθεσης πόρων για ενίσχυση ενεργητικών πρακτικών προστασίας από την κλιματική κρίση και για το λόγο αυτό παραθέτει εξειδικευμένες προτάσεις για αντιμετώπιση τους.
Αναλυτικά η σχετική επιστολή της ΕΘΕΑΣ έχει ως εξής:
«Αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί,
Η ΕΘΕΑΣ, εκπροσωπώντας θεσμικά τα συμφέροντα των αγροτών και των Συνεταιρισμών, με την παρούσα επιστολή ανταποκρινόμαστε στην απαίτηση των μελών μας, παραγωγικών παραγωγών, για την καλύτερη παραγωγική αξιοποίηση των κοινοτικών ενισχύσεων. Ως ΕΘΕΑΣ, θεωρούμε ότι υπάρχει άμεση ανάγκη μεσοπρόθεσμης αναθεώρησης- τροποποίησης του Εθνικού ΣΣΚΑΠ 2023-27 για τα έτη 2026-27 για την αποφυγή περαιτέρω απώλειας και υπο-αξιοποίησης των ενισχύσεων από τους παραγωγικούς αγρότες. Για τον λόγο αυτό αναπτύσσουμε παρακάτω τους γενικούς και ειδικούς λόγους, συνοδευόμενους ταυτόχρονα και από προτάσεις υλοποίησης των αλλαγών που πρέπει κατά την γνώμη μας να γίνουν.
Α. Γενικά:
Οι εξελίξεις το τελευταίο εξάμηνο του 2025, με βάση τα δεδομένα των παραγωγών καθώς και των Συνεταιρισμών μελών μας, έχουν δημιουργήσει πλέον την άποψη ότι η εξέλιξη της εφαρμογής του Εθνικού ΣΣΚΑΠ 2023-27 υπολείπεται των αναγκών των παραγωγικών παραγωγών. Ανάγκη των παραγωγικών παραγωγών και της παραγωγής είναι η πλήρης αξιοποίηση των ενισχύσεων για την ενίσχυση του παραγωγικού αποτελέσματος του πρωτογενούς αλλά και του αγροδιατροφικού τομέα συνολικά στη χώρα μας. Δεν χρησιμοποιούμε τον όρο πλήρης απορρόφηση των πόρων, διότι για εμάς προέχει πέραν της απορρόφησης, και η αξιοποίηση τους για παραγωγικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτέλεσμα στην ύπαιθρο. Για να αποτιμηθεί αυτό, θα έπρεπε πέρα από την εμπειρική προσέγγιση των προβλημάτων που βιώνουν οι αγρότες να υπάρχει διαφάνεια για τη χρήση τους μέσα από ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα από το οποίο να αντλούνται στοιχεία από τους φορείς, πράγμα που βάσει των προβλημάτων του ΟΣΔΕ δεν υπάρχει. Τα σοβαρά θέματα των οικολογικών σχημάτων, των βιολογικών καλλιεργειών, της απουσίας των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, της έλλειψης ενδιαφέροντος από τους νέους για είσοδο στην γεωργία, καθώς και της πενιχρής διάθεσης πόρων για την ενίσχυση ενεργητικών πρακτικών προστασίας από την κλιματική κρίση οδηγούν στην άμεση ανάγκη τροποποίησης. Ενδεικτικά η μη αξιοποίηση όλων των πόρων της βασικής ενίσχυσης είναι ένας δείκτης που επαναλαμβάνεται για 3η χρονιά και πρέπει να αλλάξει συνοδευόμενος από μείωση του κόστους ενεργοποίησης των δικαιωμάτων, δηλαδή του ΟΣΔΕ. Με βάση λοιπόν τα στοιχεία που διαθέτουμε σας παραθέτουμε τις εξειδικευμένες προτάσεις μας, ώστε με τους αρμόδιους των υπηρεσιών σας να συζητήσουμε την προώθηση εφαρμογής τους.
Β. Ειδικότερα
Β1. Αλλαγή και βελτίωση του ορισμού και των προϋποθέσεων του ενεργού αγρότη:
Ο ελαστικός τρόπος με τον οποίο ορίζεται στην χώρα μας ο ενεργός αγρότης-βασικό κριτήριο με βάση τον κανονισμό για την είσπραξη ενισχύσεων- χωρίς δηλαδή, να ελέγχονται στοιχειώδεις δαπάνες για τις εισροές που χρησιμοποιεί και τα εισοδήματα που καταγράφει αντίστοιχα για αυτές τις δαπάνες, οδήγησαν και εξακολουθούν να οδηγούν σε σοβαρές στρεβλώσεις και καταστρατηγήσεις στην καταβολή των ενισχύσεων (Εθνικό Απόθεμα). Η ψηφιακή καταγραφή των δαπανών και των εισοδημάτων από τις πωλήσεις γεωργικών προϊόντων, πραγματοποιείται από την ΑΑΔΕ πλέον ψηφιακά και παρέχει άμεσα στις υπηρεσίες τα στοιχεία για την αξιολόγηση κατάλληλων κριτηρίων που θα τεθούν για τον ασφαλή χαρακτηρισμό κάποιου ως ενεργού αγρότη. Έτσι ο ορισμός του ενεργού αγρότη πρέπει να αλλάξει άμεσα ώστε οι ενισχύσεις να προορίζονται για τους όντως ενεργούς. Ένας επί πλέον λόγος για αυτήν την άμεση αλλαγή είναι, ότι αυτό το θέμα του ενεργού αγρότη θα αποτελέσει ένα από τα βασικά θέματα των αλλαγών της ΚΑΠ μετά το 2027.
Β2. Αλλαγή τους συστήματος σήμανσης και καταγραφής των ζώων και πλήρης αναμόρφωση του συστήματος της Κτηνιατρικής Βάσης Δεδομένων:
Υφίσταται πρόβλημα μη ανταπόκρισης των στοιχείων, δηλαδή της σημαντικής αναντιστοιχίας των ζώων που φαίνεται ονομαστικά και τηρούνται μόνο στην Κτηνιατρική Βάση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Το υπάρχον σύστημα όχι μόνο στρέβλωσε και στρεβλώνει την καταβολή ενισχύσεων σε κτηνοτρόφους, αλλά αποτελεί αίτιο για δύο άλλα αρνητικά στοιχεία για τους Έλληνες παραγωγικούς κτηνοτρόφους με δυσμενή αποτελέσματα. Το ένα είναι η ευκολία των ελληνοποιήσεων ζώων που εισάγονται, και το άλλο είναι η αδυναμία αποτελεσματικού ελέγχου και εφαρμογής μεθόδων περιορισμού των ζωονόσων. Η ψηφιακή τεχνολογία παρέχει πλέον αποτελεσματικά και προσιτά μέσα για την σωστή σήμανση όλων των ζώων, καθώς και μεθόδους αποτελεσματικού ελέγχου της διακίνησης τους και των προϊόντων που παράγουν (Γάλα και Κρέας). Επειδή το θέμα αυτό είναι κομβικής σημασίας για την επιβίωση των παραγωγικών κτηνοτρόφων, πρέπει να αναληφθεί πρωτοβουλία με χρηματοδότηση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για την καθολική σήμανση και καταγραφή όλων των ζώων με νέο αποτελεσματικό τρόπο. Αυτοί που θα αρνηθούν την εφαρμογή του δεν θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στις ενισχύσεις. Επί πλέον για τον έλεγχο των στοιχείων των ζώων θα πρέπει να γίνονται και διασταυρωτικοί έλεγχοι για την αγορά αντίστοιχων ελάχιστων ζωοτροφών ανάλογα με το είδος και την κατηγορία της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης και φυσικά με τις ποσότητες πώλησης των ζωικών προϊόντων που παράγει ή αξιοποιεί.
Β3. Οικολογικά Σχήματα
Από τον Μάρτιο του 2024 έχουμε επισημάνει τις αδυναμίες και τις στρεβλώσεις εφαρμογής των Οικολογικών Σχημάτων και την αφαίρεση (κλοπή) σημαντικών ποσών ενισχύσεων που προορίζονται για τους παραγωγούς από ενδιάμεσους φορείς. Μια από αυτές τις στρεβλώσεις ήταν η ανισοκατανομή και η μη πρόσβαση όλων των δικαιούχων στα οικολογικά σχήματα. Η άλλη ήταν, όπως αποδείχθηκε πρόσφατα, η προμήθεια από ΚΥΔ και φορείς πιστοποίησης και προμήθειας εισροών και υπηρεσιών μη έγκυρων παραστατικών, πιστοποιητικών καθώς και σκευασμάτων, που δημιουργούν πέραν της απώλειας ενισχύσεων, και περεταίρω ποινές για τους αγρότες που τα προσκόμισαν.
Επανερχόμενοι, προτείνουμε την άμεση υιοθέτηση ομαδοποιημένων οικολογικών σχημάτων για τις τρείς κατηγορίες καλλιεργειών, τις Αροτραίες, τις Δενδρώδεις και την Κτηνοτροφία ώστε να υπάρξει ισορροπία στην πρόσβαση και την κατανομή πόρων δίχως επί πλέον επιβαρύνσεις των αγροτών.
Β.3.1 Αροτραίες Καλλιέργειες.
Μετά την κατάργηση[1] της παρέμβασης Π1.31.1 Β.: «Καλλιέργεια προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες ειδών και ποικιλιών και την αλλαγή του τρόπου εφαρμογής του παρέμβασης Π1-31.9 – Διατήρηση μεθόδων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας των οικολογικών σχημάτων», πρέπει να εισαχθεί ένα αναλογικά ίδιας περίπου περιβαλλοντικής αξίας μέτρο, αυτό της εφαρμογής συστήματος 3ετούς αμειψισποράς. Η παρέμβαση αυτή έχει καθαρά οικολογικό χαρακτήρα, αφού είναι αγρονομικά γνωστό ότι η εφαρμογή αμειψισπορών (ορθολογικά σχεδιασμένων), συμβάλλει στη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους (μείωση της χρήσης χημικών λιπασμάτων) και στον περιορισμό της προσβολής των φυτών από ασθένειες και έντομα, με αποτέλεσμα τη μείωση χρήσης χημικών φυτοπραστατευτικών. Η παρέμβαση αυτή μπορεί να συνδυαστεί και με την κτηνοτροφία όταν τα ζώα καταναλώνουν ζωοτροφές που παράγονται από τις αμειψισπορές.
Προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή της παρέμβασης είναι η διατήρηση σταθερής αρίθμησης των πολυγώνων των αγροτεμαχίων στο ΟΣΔΕ από έτος σε έτος. Μόνο τότε θα είναι εφικτός ο εύκολος και καθολικός έλεγχος της εφαρμογής μέσω δορυφορικών εικόνων, όπως ήδη συμβαίνει σε άλλες χώρες για τα οικολογικά σχήματα, χωρίς επιπλέον επιβάρυνση του ελεγκτικού μηχανισμού.
Παράλληλα, έχει κατατεθεί πρόταση για την εφαρμογή της αναγεννητικής γεωργίας, ωστόσο έως σήμερα δεν έχει υπάρξει ανταπόκριση από τις αρμόδιες υπηρεσίες και φορείς.
Β.3.2 : Δενδρώδεις Καλλιέργειες
Μετά την αλλαγή του τρόπου εφαρμογής της παρέμβασης Π1-31.9 – «Διατήρηση μεθόδων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας των οικολογικών σχημάτων» κρίνεται αναγκαία η αύξηση και προσαρμογή των σχετικών προϋπολογισμών. Οι ενισχύσεις θα πρέπει να κατευθύνονται στις παρεμβάσεις όπου οι παραγωγοί εφαρμόζουν με επιτυχία πρακτικές μείωσης της χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, στηριζόμενοι αποκλειστικά σε ψηφιακά παραστατικά και τεκμηριωμένο έλεγχο της μεθόδου εφαρμογής.
Η εφαρμογή αυτών των πρακτικών θα πρέπει να ενισχύεται στο πλαίσιο ομάδων παραγωγών ή συνεταιρισμών, προκειμένου να επιτευχθεί περιβαλλοντικό όφελος σε τοπικό επίπεδο. Στόχος είναι η ευρύτερη συμμετοχή γεωργών στην ίδια γεωγραφική περιοχή, ώστε να μεγιστοποιείται η αποτελεσματικότητα της δράσης, που είναι τελικά το ζητούμενο.
Β.3.3: Κτηνοτροφία Βοσκότοποι
Μετά την αλλαγή του τρόπου εφαρμογής της παρέμβασης Π1-31.9 – Διατήρηση μεθόδων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας των οικολογικών σχημάτων, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη να εισαχθεί άμεσα ένα σημαντικό μέτρο που κακώς παραλείφθηκε εξαρχής: η αμοιβή των κτηνοτρόφων για την βόσκηση περιδασικών ή ακόμη και υπό όρους δασικών περιοχών για την αξιοποίηση της βιομάζας της ποώδους (χόρτα) και χαμηλής ξυλώδους βλάστησης για ζωοτροφή, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην προστασία των δασικών εκτάσεων από τον κίνδυνο πυρκαγιών.
Πρόκειται για ένα επιτυχημένο μέτρο που εφαρμόζεται ήδη σε άλλες μεσογειακές χώρες. Η υλοποίηση του μπορεί να ξεκινήσει άμεσα από το 2026 με την εφαρμογή κατάλληλης ψηφιακής σήμανσης και εκπόνηση από τους κτηνοτροφικούς συνεταιρισμούς προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης
Επικουρικά με τις αλλαγές των Οικολογικών Σχημάτων που είναι αναγκαίες, θα θέλαμε να επανέλθουμε και στον αποκλεισμό των Συνεταιρισμών από τις γεωργικές συμβουλές που θεωρούμε αδικαιολόγητο και που συνετέλεσε στην κακή προώθηση των Οικολογικών Σχημάτων από τα ΚΥΔ και τους άλλους συμβουλευτικούς παρόχους, υπηρεσιών και υλικών. Θεωρούμε ότι αυτός ο αδικαιολόγητος αποκλεισμός πρέπει να διορθωθεί.
Β.3.4: Οι βιολογικές καλλιέργειες να μεταφερθούν στο 2ο Πυλώνα μιας και έχουν νόημα ως μακροχρόνιες δεσμεύσεις
Αποδείχθηκε τελικά ότι είναι λανθασμένη και συνάμα μη ρεαλιστική η μεταφορά των βιολογικών καλλιεργειών στον Πυλώνα Ι με αφορμή τα οικολογικά σχήματα. Η διαδικασία αυτή πρέπει να επανέλθει στον Πυλώνα ΙΙ, όπου μακροχρόνιοι καλλιεργητές βιολογικών προϊόντων έχουν δημιουργήσει υποδομές.
Οι πόροι για τα οικολογικά σχήματα που έχουν δεσμευθεί να μεταφερθούν στις τρείς κύριες κατηγορίες για αροτραίες, δενδρώδεις και βοσκότοπους.
Γ. Εφαρμογή ισχυρών και μακροχρόνιων κινήτρων για τους νέους αγρότες
Με την αναθεώρηση της ΚΑΠ 2023-2027 δεν έγινε καμία βελτίωση των ενισχύσεων που προέβλεπε η στήριξη των νέων και νεοεισερχομένων που ξεκίνησε στην προηγούμενη ΚΑΠ 2014-2020. Όμως αυτό σημαίνει ότι έμεινε εκτός του ΣΣΚΑΠ μια σημαντική διαρθρωτική παράμετρος: αυτή της ενίσχυσης της εισόδου των νέων αγροτών λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Επίσης δεν λήφθηκε καθόλου υπόψιν στον σχεδιασμό ότι περίπου το 30-35% αυτών που εντάσσονται στο καθεστώς των νέων γεωργών, εγκαταλείπουν μόλις τελειώσουν οι νομικές τους υποχρεώσεις, δηλαδή σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ η μικρή μερίδα εκείνων που παραμένουν, υπολειτουργούν τις εκμεταλλεύσεις τους.
Αυτό συμβαίνει γιατί ο τρόπος λειτουργίας της ένταξης των νέων στο πρόγραμμα των νέων αγροτών δεν εξυπηρετεί την μακροχρόνια ανταγωνιστικότητα της εκμετάλλευσης, καθώς είναι αργό κατά την υλοποίηση και κοστοβόρο στην παρακολούθηση για τους νέους ένεκα της γραφειοκρατίας. Το πρόβλημα της λανθασμένης προσέγγισης του τρόπου καταβολής, φαίνεται από τον τρόπο καταβολής της αναδιανεμητικής ενίσχυσης όπου ενώ κατά μέσο όρο η ενίσχυση για τους νέους είναι 6-7 ευρώ το στρέμμα, στην αναδιανεμητική η ενίσχυση είναι τριπλάσια, περίπου κατά μέσο όρο, 18-20 ευρώ το στρέμμα. Μάλιστα πάνω από το 50% των νέων και νεοεισερχόμενων μένουν εκτός αναδιανεμητικής. Επομένως ένα ουσιαστικό διαρθρωτικό μέτρο που είναι η ενίσχυση των νέων και νεοεισερχόμενών έμεινε εκτός ουσιαστικού σχεδιασμού και χρειάζεται αναθεώρηση ώστε η ενίσχυση να είναι πολλαπλή και πιο μακροχρόνια (7 έτη τουλάχιστον) για την επίτευξη βιωσιμότητας.
Δ. Μέτρα ενεργητικής προστασίας από την κλιματική κρίση
Οι πόροι που αφορούν, στα πλαίσια του ΣΣΚΑΠ 2023-27, την ενεργητική προστασία από την κλιματική κρίση και τις ζημιές που προκαλεί όλο και πιο συχνά στην γεωργική παραγωγή, πρέπει να αυξηθούν κατάλληλα για να ανταποκριθούν στη ζήτηση που υπάρχει, ειδικά στις δενδρώδεις καλλιέργειες. Η καθυστέρηση αλλαγών του κανονισμού του ΕΛΓΑ και οι πρόσφατες καταστροφές από ακραία καιρικά φαινόμενα πρέπει να δώσουν την ευκαιρία στους κατόχους εκμεταλλεύσεων που έχουν την πρόθεση και τους ίδιους πόρους να προστατεύσουν τις επενδύσεις τους και το φυτικό και ζωικό κεφάλαιο από τους κινδύνους αυτούς, για να εξασφαλίσουν το εισόδημά τους. Εδώ θα πρέπει να αναζητηθούν και τρόποι προστασίας των ζώων από τις ζωονόσους με βάση οργανωμένα προγράμματα προστασίας από τους Κτηνοτροφικούς Συνεταιρισμούς και τις Ομάδες Κτηνοτρόφων.
Ε. Διόρθωση των δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης των παραγωγικών παραγωγών από τις αδικαιολόγητες μειώσεις παράτυπής κατανομής Εθνικού Αποθέματος.
Με βάση την ανακοίνωση[2] του ΥΠΑΑΤ της 25ης Ιουνίου του 2025 για την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών από όσους αποδειχθεί ότι τα έλαβαν παράτυπα ή παράνομα, σημειώνεται ότι δεν έχει διευκρινιστεί τι θα ακολουθήσει για τους υπόλοιπους πραγματικούς παραγωγούς που επλήγησαν από αυτή την κατάσταση. Η ζημία που έχουν υποστεί είναι ουσιαστικά ανεπανόρθωτη και αφορά εκατοντάδες χιλιάδες πραγματικούς και ενεργούς αγρότες, οι οποίοι εξακολουθούν —και θα εξακολουθήσουν μέχρι τη λήξη της παρούσας προγραμματικής περιόδου του ΣΣΚΑΠ (2025–2027)— να λαμβάνουν μειωμένες ενισχύσεις, λόγω της στρεβλής κατανομής των προηγούμενων ετών. Η ΕΘΕΑΣ με το έγγραφό της, της[3] της 1ης Ιουλίου 2025 προς το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, την Διαχειριστικής Αρχής και τον ΟΠΕΚΕΠΕ, έχει προτείνει εξειδικευμένες προτάσεις προκειμένου να επιστραφεί κατά το δυνατόν ένα μέρος των παράνομων μειώσεων που έχουν υποστεί τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες παραγωγοί, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει κάποια απάντηση.
Οι τρείς προτάσεις συνοπτικά αφορούν τα εξής:
- Διόρθωση της γραμμικής μείωσης των δικαιωμάτων από το 2022, κατά το ύψος των δικαιωμάτων Εθνικού Αποθέματος που θα ανακληθούν ως μη ορθά κατανεμηθέντα.
- Διόρθωση των τιμών ενίσχυσης οικολογικών σχημάτων και συνδεδεμένων από τις ακυρώσεις δικαιολογητικών.
- Χειρισμός των αχρεωστήτως για τις περιπτώσεις που οι δικαιούχοι παραγωγοί έχουν έμμεσα ή άμεσα εκχωρήσει μέσω συμφωνίας ή παγίας εντολής ποσά σε τρίτους, μελετητές, ΚΥΔ, Συμβούλους, Πιστοποιητικούς Φορείς.
Θεωρώντας το θέμα αυτό πολύ σοβαρό πιστεύουμε ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων πρέπει να το θέσουν στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ώστε να υπάρξει ο κατάλληλος τρόπος. Αυτό γιατί τα αχρεώστητα που θα εισπραχθούν τώρα από όσους δεν τα δικαιούνται, δεν αναδιανέμονται για να διορθωθούν οι αδικαιολόγητες μειώσεις τους παραγωγικούς αγρότες, αλλά επιστρέφονται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι παραγωγοί που υπέστησαν τις αδικαιολόγητες μειώσεις θα συνεχίσουν για τα έτη 2024,2025,2026 και 2027 να λαμβάνουν μειωμένες ενισχύσεις και αυτό πρέπει να αντιμετωπισθεί επειδή η ζημιά είναι μεγάλη.
Αναμένοντας την απάντηση σας για τις προτάσεις που καταθέτουμε για την ανάγκη τροποποίησης του Εθνικού ΣΣΚΑΠ 2023-27 για τα δύο επόμενα έτη, είμαστε στην διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνηση σας είναι αναγκαία καθώς και συνάντηση με τις αρμόδιες υπηρεσίες σας για περαιτέρω εξειδίκευση.»
