Ο Σ. Παπανικολάου είναι απόφοιτος του Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών (1993) με μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικό δίπλωμα στη Μικροβιακή Βιοτεχνολογία στο Εθνικό Πολυτεχνικό Ινστιτούτο της Λωρραίνης, στο Nancy της Γαλλίας (1994-1998).
Άρχισε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο Γ.Π.Α. ως Λέκτορας (2004) και συνέχισε ως Επίκουρος Καθηγητής (2009), ως Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής (2013) και ως Αναπληρωτής Καθηγητής (2015).
Έχει υπογράψει 27 ερευνητικά προγράμματα, έχει συμμετάσχει σε 135 επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά καθώς και σε 10 κεφάλαια σε διεθνή βιβλία.
Έχει διατελέσει κριτής στα διάφορα διεθνή επιστημονικά περιοδικά καθώς και επιβλέπων καθηγητής σε 10 διδακτορικές διατριβές και σε δεκάδες μεταπτυχιακές εργασίες και πτυχιακές διατριβές.
Είναι επίσης κριτής επιστημονικών προτάσεων σε πολλούς θεσμικούς φορείς τόσο στην Ελλάδα (ΙΚΥ, ΓΓΕΤ, κλπ) όσο και σε άλλες χώρες της Ευρώπης (Τσεχία, Δανία, Γαλλία, Αυστρία κλπ)
Είναι γιος του αείμνηστου Γεωπόνου-Εδαφολόγου Θύμιου Παπανικολάου που τον διαδέχτηκε ως μέλος του Δ.Σ. του Πνευματικού Κέντρου Ρουμελιωτών. Είναι παντρεμένος με δύο παιδιά.
