Tο απόθεμα θρέψης επιδρά καθοριστικά στο παραγωγικό αποτέλεσμα για τα σιτηρά

Tων
∆ρ Γιαννακοπούλου Φωτεινή             
Κατσουλιέρη Αγάπης

Κατά τη συγκοµιδή της καλλιέργειας του σιταριού, αποµακρύνονται σηµαντικές ποσότητες θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος, τα οποία είναι αναγκαίο να αναπληρωθούν µέσω της λίπανσης σε κάθε καλλιεργητικό κύκλο. Η ορθολογική λίπανση του σιταριού αυξάνει τις αποδόσεις και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της παραγωγής, ενώ διατηρεί τη γονιµότητα των εδαφών.

Η βελτίωση της ποιότητας των ελληνικών σιτηρών, τα καθιστά ανταγωνιστικά στην ευρωπαϊκή και τη διεθνή αγορά και ταυτόχρονα αποδίδει καλύτερη τιµή στον Έλληνα παραγωγό, εξασφαλίζοντάς και κατά συνέπεια ικανοποιητικότερο εισόδηµα. Η περιεκτικότατα των σιτηρών σε πρωτεΐνη έχει αποδειχτεί από επιστηµονικά δεδοµένα ότι εξαρτάται από την επάρκεια των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους και αυξάνεται σηµαντικά όταν ακολουθείται η ενδεδειγµένη λίπανση.

Το κατάλληλο πρόγραµµα λίπανσης

Η ισορροπηµένη παροχή θρεπτικών στοιχείων, η αλληλεπίδραση των θρεπτικών στοιχείων, η γνώση των εδαφολογικών ιδιοτήτων, των ιδιαίτερων συνθηκών καλλιέργειας, αλλά και των κλιµατικών δεδοµένων της κάθε περιοχής που καλλιεργείται το σιτάρι, είναι αναγκαίο να λαµβάνονται υπόψη για το σχεδιασµό του προγράµµατος λίπανσης, ώστε να εξασφαλιστεί το καλύτερο αποτέλεσµα. Οι ανάγκες της καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία ποικίλουν ανάλογα µε την ποικιλία, την αναµενόµενη απόδοση και τον εδαφικό τύπο. Για αυτό το λόγο συνιστάται πριν την προσθήκη λιπασµάτων να πραγµατοποιείται εδαφολογική ανάλυση, ώστε να προσδιορίζονται τα διαθέσιµα θρεπτικά στοιχεία, και να εφαρµόζεται η πλέον ορθολογική λίπανση.

Το σιτάρι έχει υψηλές απαιτήσεις σε άζωτο και κάλιο, και ταυτόχρονα η επάρκεια φωσφόρου, ασβεστίου, θείου και µαγνησίου κρίνεται απαραίτητη (Benton, 1998, Hewstone et al., 1999).

Οι συνολικές ανάγκες θρέψης του σκληρού σιταριού, στα τρία κύρια στοιχεία, είναι: άζωτο (Ν) 14-16 κιλά/στρέµµα, φώσφορος (Ρ2Ο5) 5-6 κιλά/στρέµµα, κάλιο (Κ2Ο) 5-6 κιλά/στρέµµα.

Ο ρυθµός πρόσληψης των θρεπτικών στοιχείων από την καλλιέργεια σιταριού επηρεάζεται ανάλογα µε το στάδιο ανάπτυξής της, δηλαδή τις ηµέρες µετά την σπορά, και για να επιτευχθεί η βέλτιστη θρέψη είναι αναγκαίο σε αυτές τις χρονικές στιγµές τα θρεπτικά στοιχεία να είναι διαθέσιµα στα φυτά. (Σχήµα 1: Εποχιακή πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων από το σιτάρι (Hirzel and Undurraga, 2013)).

Αυτή την περίοδο, εφαρµόζεται η βασική λίπανση, η οποία µπορεί να γίνει κατά τη σπορά ή να προηγηθεί αυτής. Στόχος της είναι να εγκατασταθούν σωστά τα φυτά δηµιουργώντας ένα πλούσιο ριζικό σύστηµα και να εφοδιαστούν µε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για σωστή βλαστική ανάπτυξη και ανθοφορία.

 Παράλληλα, δηµιουργούνται σηµαντικά αποθέµατα σε φώσφορο και κάλιο για τα επόµενα κρίσιµα στάδια ανάπτυξης. Η επάρκεια των στοιχείων αυτών, στα αρχικά στάδια ανάπτυξης, επηρεάζει καθοριστικά την εξέλιξη και την επιτυχία της καλλιέργειας.

Προτεινόµενες µονάδες φωσφόρου, καλίου και αζώτου στη βασική λίπανση

Στην βασική λίπανση εφαρµόζουµε όλες τις απαιτούµενες µονάδες φωσφόρου (5-6 κιλά/στρέµµα) και καλίου και το 1/2 ή το 1/3 των απαιτούµενων µονάδων αζώτου. Το σιτάρι έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε θείο, µαγνήσιο και ασβέστιο.

Οι εταιρείες µέλη του ΣΠΕΛ παρέχουν στον παραγωγό κατάλληλα προϊόντα προσαρµοσµένα στις ανάγκες θρέψης του φυτού. Ωστόσο στην Ελλάδα, σύµφωνα µε στοιχεία του ΣΠΕΛ, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια σηµαντική και συνεχόµενη µείωση της κατανάλωσης λιπασµάτων.

Η συστηµατική µείωση στη χρήση λιπασµάτων επιφέρει πλήθος αρνητικών επιπτώσεων στην καλλιέργεια σιταριού, µε κυριότερες τη µείωση των αποδόσεων και την υποβάθµιση της ποιότητας του, καθώς και των παραγόµενων προϊόντων, όπως, επίσης, και υποβάθµιση της γονιµότητας του εδάφους.

Ο ρόλος των θρεπτικών στοιχείων

Η απόδοση των σιτηρών είναι συνδεδεµένη µε την ορθολογική λίπανση. Σύµφωνα µε στοιχεία του Ινστιτούτου Σιτηρών, η αναµενόµενη απόδοση των σιτηρών είναι συνάρτηση της κάλυψης των αναγκών της καλλιέργειας σε άζωτο. Συγκεκριµένα, έχει αποδειχθεί ότι η προσθήκη αζώτου στην καλλιέργεια του σιταριού επιδρά θετικά στον αριθµό των στάχεων και των καρπών ανά ταξιανθία, καθώς και στο βάρος των καρπών και στην πρωτεϊνοπεριεκτικότητα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σύµφωνα µε µελέτη του Παγκόσµιου Ινστιτούτου Θρέψης Φυτών (Bruulsema et al., 2013) η σχέση µεταξύ της αναµενόµενης παραγωγής καρπού στα σιτηρά και της περιεκτικότητάς τους σε πρωτεΐνη συνδέεται µε την ποσότητα του αζώτου (Σχήµα 2: Ανταπόκριση της παραγωγής και της περιεκτικότητας σε πρωτεΐνης του σιταριού στην προσθήκη Αζώτου).

Ο ρόλος του φωσφόρου είναι ιδιαίτερα σηµαντικός στην ανάπτυξη του ριζικού συστήµατος και στη σκλήρυνση των ιστών του στελέχους, αυξάνοντας την αντοχή των φυτών στο πλάγιασµα. Το κάλιο έχει ενεργό ρόλο στον µεταβολισµό των υδατανθράκων και στην συσσώρευση του αµύλου, ενώ παράλληλα ευνοεί το γέµισµα των καρπών και αυξάνει την αντοχή της καλλιέργειας σε αβιοτικές καταπονήσεις.

Συνεπώς για την άριστη ανάπτυξη του σιταριού είναι απαραίτητο να ικανοποιούνται οι ανάγκες της καλλιέργειας σε βασικά θρεπτικά στοιχεία, σε δευτερεύοντα στοιχεία και ιχνοστοιχεία. Το κάθε θρεπτικό στοιχείο έχει διαφορετική επίδραση στην ανάπτυξη της καλλιέργειάς, ενώ η έλλειψή του δηµιουργεί πλήθος προβληµάτων τόσο στην ανάπτυξη της καλλιέργειας και στις µεταβολικές διαδικασίες που λαµβάνουν χώρα εντός του φυτού όσο και στην ποσότητα της παραγωγής και την ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων.