Μια λύση για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας της Ευρώπης θα μπορούσε να είναι ακριβώς κάτω από τη μύτη των Βρυξελλών - ή μάλλον, στα πόδια της, σημειώνει άρθρο του POLITICO .
Καθώς η ΕΕ σκοπεύει να αποκτήσει ουδέτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα έως το 2050, αναζητούνται τρόποι για τη μείωση των εκπομπών ή ακόμη και την απομάκρυνσή τους από την ατμόσφαιρα μέσω της δέσμευσης του άνθρακα, και ως εκ τούτου ορισμένοι ερευνητές βλέπουν το έδαφος να παίζει ρόλο κλειδί.
Μία ιδέα που κυριολεκτικά κερδίζει έδαφος παγκοσμίως είναι η αποθήκευση άνθρακα, όπου οι αγρότες χρησιμοποιούν ορισμένες τεχνικές για να συλλάβουν και να αποθηκεύσουν περισσότερο άνθρακα στο έδαφος τους. Μάλιστα, σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, ήδη δοκιμάζονται κάποια σχέδια για την οικονομική επιβράβευση των αγροτών που εφαρμόζουν αυτές τις καλλιεργητικές πρακτικές, μέσω μη κυβερνητικών πρωτοβουλιών.
Αξίζει να τονισθεί ότι, το έδαφος είναι η δεύτερη μεγαλύτερη δεξαμενή αποθήκευσης άνθρακα στον πλανήτη μετά τους ωκεανούς. Περίπου 51 δισεκατομμύρια τόνοι ισοδύναμου CO2 αποθηκεύονται στο έδαφος των αγροκτημάτων και των χωραφιών της ΕΕ, ενώ, οι συνολικές ετήσιες εκπομπές ισοδύναμου CO2 ανέρχονται σε 4 δισεκατομμύρια τόνους.
Η Επιτροπή πιστεύει ότι θα επικρατήσει κάποια μορφή ισχυρού συστήματος εμπορίας άνθρακα, στο οποίο οι αγρότες ανταμείβονται σύμφωνα με μια τιμή που αντιστοιχεί σε κάθε τόνο άνθρακα που αποθηκεύεται στο έδαφος.
Μέσω αυτών των καλλιεργητικών πρακτικών, προσφέρεται, επίσης και ένας τρόπος για να γίνει πιο «πράσινο» το γεωργικό σύστημα της Ευρώπης, το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το 10% των εκπομπών της ΕΕ, μαζί με τη δασοκομία, και έχει τη δυνατότητα να δεσμεύσει περισσότερο άνθρακα από όσο εκπέμπει.
Οι αγρότες βιολογικής γεωργίας «είναι πολύ θετικοί σχετικά με την ιδέα της δημιουργίας προγραμμάτων που θα ενθάρρυναν τους αγρότες να αποθηκεύουν περισσότερο άνθρακα σε εδάφη», δήλωσε ο Έρικ Γκάλ, αναπληρωτής διευθυντής του IFOAM, του οργανισμού βιολογικής γεωργίας της Ευρώπης.
Οι αγρότες μπορούν να ενισχύσουν την ικανότητα του εδάφους τους να δεσμεύσει άνθρακα μέσω καλλιεργητικών πρακτικών, με την προσθήκη κοπριάς, την κομποστοποίηση και την καλλιέργεια φυτών που συμβάλλουν περισσότερο στη δέσμευση του άνθρακα στο έδαφος, όπως τα ψυχανθή.
Παρά την αισιόδοξη αυτή προοπτική, υπάρχει ακόμη αβεβαιότητα σχετικά με την αποτελεσματικότητα αυτών των καλλιεργητικών πρακτικών στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ενώ αποτελεί και πρόκληση η ευρεία εφαρμογή τους. Ωστόσο, οι υποστηρικτές του σχεδίου, βρίσκουν δίκαιη μια προσπάθεια δοκιμής, καθώς δίνεται και η δυνατότητα να προωθηθούν και να διασφαλιστούν τα φυσικά τοπία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο για την προώθηση της αποθήκευσης άνθρακα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά στοχεύει στην ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας μέσα στην επόμενη δεκαετία. Οι Βρυξέλλες δεσμεύτηκαν επίσης να θεσπίσουν ένα κανονιστικό πλαίσιο για την πιστοποίηση της μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα το 2023, έτσι ώστε να δημιουργηθεί και μια βάση για τη δημιουργία εσόδων από τον αποθηκευμένο άνθρακα , είτε από το έδαφος, τα δέντρα και την τύρφη, είτε μέσω τεχνολογιών που ακόμη δεν έχουν αναπτυχθεί.
Πιο αναλυτικά, η Επιτροπή πιστεύει ότι θα επικρατήσει κάποια μορφή ισχυρού συστήματος εμπορίας άνθρακα, σύμφωνα με το μοντέλο που εφαρμόζεται στη βιομηχανία, τις μεταφορές και τα κτίρια, στα οποία οι αγρότες ανταμείβονται σύμφωνα με μια τιμή που θα συνδέεται με κάθε τόνο αποθηκευμένου άνθρακα υπόγεια.
«Αυτό θέλουμε να πετύχουμε», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ, «και για αυτό, πρέπει να δημιουργήσουμε ίσους όρους».
Δοκιμές μικρής κλίμακας βρίσκονται ήδη σε πειραματικό επίπεδο και αναλύονται οι δυνατότητες αποθήκευσης άνθρακα, μέσω της ενσωμάτωσης του στο έδαφος, όπως αυτή στην Αυστρία, που ονομάζεται «Υγιή εδάφη για υγιεινά τρόφιμα». Υποστηριζόμενη από την περιβαλλοντική ομάδα WWF και την αλυσίδα σούπερ μάρκετ SPAR, το σύστημα πληρώνει τους αγρότες με βάση τις προσπάθειές τους για αποθήκευση άνθρακα. Το έδαφος τους παρακολουθείται τακτικά και γίνεται δειγματοληψία για να βεβαιωθεί ότι οι αγρότες ακολουθούν τις ορισμένες γεωργικές πρακτικές.
Μία παρόμοια δοκιμή εφαρμόζεται και στη Γερμανία. Το «MoorFutures», όπως αποκαλείται το σύστημα, χρησιμοποιεί πιστώσεις άνθρακα για να επιβραβεύσει τους αγρότες με μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και ως εκ τούτου έχουν τεράστιες δυνατότητες στην αποθήκευση άνθρακα.
Παράλληλα, και η γαλλική κυβέρνηση ξεκίνησε, επίσης, μια διεθνή πρωτοβουλία το 2015 για να ενθαρρύνει τους φορείς τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα να ενισχύσουν την αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος. Μάλιστα, ένα εθελοντικό, κυβερνητικό πλαίσιο επισήμανσης που δημιουργήθηκε το 2018 εγγυάται την ακεραιότητα των γεωργικών και δασικών έργων και έχει θεσπιστεί μια ξεχωριστή μεθοδολογία για την επικύρωση της μείωσης των εκπομπών αερίου θερμοκηπίου στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Τα συστήματα ενσωμάτωσης άνθρακα μπορεί να είναι περίπλοκα στην εφαρμογή και στην παρακολούθηση
Για τον προσδιορισμό της δέσμευσης του άνθρακα στο έδαφος, η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει δύο μεθόδους υπολογισμού, στηριζόμενη στη χρήση της απομακρυσμένης ανίχνευσης και του δορυφορικού συστήματος Copernicus.
«Αυτή είναι η πραγματική πρόκληση», δήλωσε ο Μπεν Άλεν, επικεφαλής της γεωργικής πολιτικής στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Πολιτικής Περιβάλλοντος. «Πότε ξέρετε εάν έχετε επιτύχει έναν στόχο;»
Ο Allen είπε ότι δεν είναι επίσης χρήσιμο να μετρηθεί η αποτελεσματικότητα της ενσωμάτωσης άνθρακα βραχυπρόθεσμα. Για παράδειγμα, ένας αγρότης θα μπορούσε να αποθηκεύσει άνθρακα στο έδαφος του για λίγα χρόνια και στη συνέχεια να τον οργώσει, απελευθερώνοντας έτσι τις εκπομπές και αντισταθμίζοντας τις προηγούμενες προσπάθειες του. «Θα μπορούσε να είναι 20 χρόνια» προτού επαληθευτεί η ουσιαστική απομάκρυνση του άνθρακα, είπε ο Άλεν και «οι αγρότες δεν θα περιμένουν απαραίτητα τόσο πολύ μέχρι για να πληρωθούν το αποτέλεσμα».
Μια τέτοια καθυστέρηση «δεν πρόκειται να λειτουργήσει», είπε ο αξιωματούχος της ΕΕ, «οπότε ας είμαστε σαφείς ότι θα πρέπει να κάνετε κάτι εν τω μεταξύ για να διασφαλίσετε ότι θα αμείβετε τον αγρότη για την εργασία που του έχει ανατεθεί».
Η εμπορία εκπομπών εδάφους είναι «μια ευκαιρία», δήλωσε ο Πέκκα Πεσόνεν, ο γενικός γραμματέας των αγροκτημάτων Copa-Cogeca με έδρα στις Βρυξέλλες, στο POLITICO για την υγεία του εδάφους τον περασμένο μήνα. Αλλά «εάν ένας αγρότης γίνει παραλήπτης ενός εισοδήματος που σχετίζεται με την αγορά, στην επόμενη κρίση που μπορεί να προκύψει για τις προμήθειες τροφίμων, θα δημιουργηθεί σοβαρό πρόβλημα».
Όπως επεξήγησε ο Πεσόνεν, μπορεί οι αγρότες να θεωρήσουν πιο προσοδοφόρο να συνεχίσουν να επιδοτούνται για τις μεθόδους αποθήκευσης άνθρακα, αντί να καλλιεργούν τη γη τους. «Εάν η απόδοση είναι καλύτερη, αυτό το ενδεχόμενο είναι πολύ πιθανό».
Οι υποστηρικτές της μεθόδου αποθήκευσης άνθρακα υποστηρίζουν ότι η πρακτική αυτή ενδυναμώνει τελικά την επισιτιστική ασφάλεια, επειδή το έδαφος που πλέον θα περιέχει περισσότερα κομμάτια άνθρακα, όπως ρίζες, αποσυντιθέμενα φύλλα και οργανική ύλη θα υποστηρίζει και μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, καθιστώντας το πιο γόνιμο και ανθεκτικό στις κλιματικές διαταραχές.
Μακροπρόθεσμα, η Επιτροπή πιστεύει ότι η Ευρώπη θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να συμβιβάσει την επισιτιστική ασφάλεια με τις ανησυχίες για την κλιματική αλλαγή. Η συνολική στρατηγική για το κλίμα βασίζεται στο ότι η γεωργία και η δασοκομία καθίστανται καθαροί μηδενικοί πομποί μέχρι το 2035, και κατά ακολούθως, με αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, σύμφωνα με αξιωματούχο της ΕΕ.
Ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση για αυτό το όραμα θα μπορούσε να είναι η ταχύτητα με την οποία η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να αλλάξει το περιεχόμενο σε άνθρακα της ευρωπαϊκής γεωργίας και τοπογραφίας, μέσω των πλημμυρών, των δασικών πυρκαγιών, της ξηρασίας και της ερημοποίησης.
«Αυτό είναι που πραγματικά ανησυχώ», δήλωσε ο αξιωματούχος της ΕΕ. «Ο μεγαλύτερος παράγοντας σε όλα αυτά τα σχέδια είναι, η ίδια, η κλιματική αλλαγή. Κάτι που σχεδιάζεται να εφαρμοστεί σήμερα μπορεί να αποβεί λάθος πρακτική αύριο.»
