Βόμβα σε συνεταιρισμούς με τη διανομή υπολοίπου ενεργητικού

Νέο κύμα αντιδράσεων από την πλευρά όλων εκείνων που σέβονται τη συνεταιριστική ιδέα και αντιλαμβάνονται τι σημαίνει συνεταιρισμός, έχει ξεσηκώσει η παράγραφος 4 στο άρθρο 33 του νομοσχεδίου για τους συνεταιρισμούς που συζητείται αυτή την ώρα διεκδικώντας ψήφο από την Ολομέλειας της Βουλής. 

Πρόκειται για ιστορικό ατόπημα σε βάρος του συνεργατισμού, καθώς, με απλά λόγια παρέχεται για πρώτη φορά η δυνατότητα στα μέλη της γενικής συνέλευσης ενός συνεταιρισμού να επιλέγουν την οδό της εκκαθάρισης της οργάνωσης και της διανομής των περιουσιακών στοιχείων στα μέλη που τον απαρτίζουν. Με βάση το πνεύμα του συνεργατισμού διεθνώς, οι συνεταιρισμοί που είναι αποτέλεσμα προσπάθειας πολλών γενεών συνιστούν κοινωνικό κτήμα που ανήκει στις τοπικές κοινωνίες και δεν διανέμεται με κανένα τρόπο στα μέλη μιας γενιάς που θα επιλέξουν μια τέτοια κατεύθυνση. Το σχετικό άρθρο και ειδικά η συγκεκριμένη παράγραφος ανοίγει ταυτόχρονα κερκόπορτα για ευρύτερη ιδιοποίηση της συνεταιριστικής περιουσίας, ειδικά από τη στιγμή που εισάγεται επίσης για πρώτη φορά η δυνατότητα εισόδου ιδιώτη επενδυτή στη μετοχή σύνθεση των συνεταιρισμών.

Ειδικότερα το άρθρο 33 που μέχρι τώρα είχα περάσει απαρατήρητο από τους έχοντες σχέση με το θέμα, έχει ως εξής: 

Άρθρο 33 – Ενέργειες εκκαθαριστών

1. Οι εκκαθαριστές έχουν υποχρέωση, μόλις αναλάβουν τα καθήκοντά τους, να κάνουν απογραφή της περιουσίας του εκκαθαριζομένου ΑΣ και να συντάξουν ισολογισμό, αντίγραφο του οποίου υποβάλλουν στην Εποπτεύουσα αρχή. Αν η εκκαθάριση παρατείνεται, ο ισολογισμός συντάσσεται στο τέλος κάθε έτους. Ο τελικός ισολογισμός καταρτίζεται στο τέλος της εκκαθάρισης. Οι εκκαθαριστές γνωστοποιούν τη λύση του ΑΣ με τη δημοσίευσή της σε μια ημερήσια εφημερίδα πανελλαδικής κυκλοφορίας και αν δεν εκδίδεται τέτοια, σε περιοδική εφημερίδα του νομού της έδρας του ΑΣ και καλούν τους πιστωτές να αναγγείλουν της απαιτήσεις τους.
2. Απαιτήσεις πιστωτών κατά της υπό εκκαθάριση οργάνωσης παραγράφονται μετά την πάροδο τριών (3) ετών από την ημερομηνία της δημοσίευσης της λύσεώς της.
3. Το προϊόν της εκκαθάρισης διανέμεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας για την διανομή πλειστηριάσματος σε περίπτωση έμμεσης εκτέλεσης.
4. Το υπόλοιπο του ενεργητικού, που απομένει μετά την εξόφληση των υποχρεωτικών και πρόσθετων υποχρεωτικών μερίδων στην ονομαστική τους αξία διανέμεται στα μέλη.
5. Η διάρκεια της εκκαθάρισης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα τρία (3) έτη. Παράταση για περίοδο το πολύ τριών (3) ετών από την λήξη της προηγουμένης περιόδου μπορεί να δοθεί μόνον κατόπιν αιτήσεως πιστωτή ή μέλους του ΑΣ ή του εκκαθαριστή, εφ’ όσον συντρέχει σπουδαίος λόγος, από το Ειρηνοδικείο της έδρας του ΑΣ, δικάζοντος κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας. Δεν μπορεί να οριστεί εκκαθαριστής το ίδιο πρόσωπο για περίοδο μεγαλύτερη συνολικά των έξι (6) ετών.
6. Τα πρόσωπα που ορίζονται εκκαθαριστές του ΑΣ, δεν διώκονται ποινικά, δεν υπόκεινται σε προσωπική κράτηση, ούτε υπέχουν οποιαδήποτε αστική ή άλλη ατομική ευθύνη για χρέη του ΑΣ προς το Δημόσιο και τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, ανεξαρτήτως του χρόνου βεβαίωσής τους. Δεν μπορούν να οριστούν εκκαθαριστές του ΑΣ πρόσωπα που έχουν ασκήσει διοίκηση ή έχουν υπάρξει υπάλληλοί του. Η διάταξη αυτή ισχύει και για τους εκκαθαριστές των Αγροτικών Συνεταιρισμών, των ΑΕΣ, των ΕΑΣ, των ΚΕΣΕ, των ΚΑΣΟ και των ΣΕ του ν. 2810/2000, που έχουν τεθεί σε εκκαθάριση με οποιονδήποτε τρόπο.

Νέα Γεωργία - Νέος Συνεργατισμός

Προς ένα σύγχρονο υπόδειγμα συνεταιρισμών για τη νέα γενιά

Βλάχβεη Α. Καλαϊτζής Π. Καραντινινής Κ. Κουτσού Σ. Μπένος Θ. Νόττα Ο. Σεργάκη Π.

Το παρακάτω κείμενο συνοψίζει τα συμπεράσματα που αντλήθηκαν από το Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στις 31/3/2020 στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της 28ης Agrotica, έτσι όπως τα αντιλαμβάνεται η 7μελής Επιστημονική Επιτροπή συλλογικά. Τα συμπεράσματα δεν εκφράζουν απαραίτητα τις απόψεις των ομιλητών, των διοργανωτών ούτε των χορηγών του συνεδρίου, των οποίων η άποψη δεν ζητήθηκε προκειμένου να συνταχθούν και δημοσιευτούν τα συμπεράσματα αυτά. Ως εκ τούτου δεν αντιπροσωπεύουν επίσημα κανέναν άλλον, πλην αυτών που υπογράφουν το παρόν κείμενο.

Γενικά, αυτό που συζητήθηκε με πολλούς τρόπους και σε πολλές γλώσσες – κυριολεκτικά – ήταν ότι ο συνεταιρισμός ως οντότητα θα πρέπει να ιδωθεί υπό την διπλή του διάσταση: ως συλλογική δράση και ως επιχείριση. Ως συλλογική δράση, είναι η ένωση προσώπων, ή αγροτικών επιχειρήσεων, ή συνεταιρισμών, που αναλαμβάνει και διαχειρίζεται τις επιχειρηματικές και άλλες δραστηριότητες της ένωσης αυτής. Ως συλλογική δράση ο συνεταιρισμός χρειάζεται ειδική διακυβέρνηση – τη δημοκρατική διοίκηση (ένα μέλος – μία ψήφος), τον επιμερισμό του πλεονάσματος, καθώς και την εφαρμογή των άλλων συνεταιριστικών αρχών. Κατά περίπτωση ο συνεταιρισμός μπορεί να χρειάζεται ειδικό νομοθετικό πλαίσιο, αν και αυτό δεν συμβαίνει σε όλες τις χώρες, ακόμη και σε αυτές με πολύ επιτυχημένα συνεταιριστικά σχήματα. Η ιδιωτική κεφαλαιουχική επιχείρηση λειτουργεί με καθαρά επιχειρηματικά κριτήρια και αντίστοιχη διακυβέρνηση. Δεν πρέπει να συγχέονται οι δύο διαστάσεις της συλλογικής δράσης και της επιχείρησης, επειδή ούτε ο συνεταιρισμός ούτε η επιχείρηση θα λειτουργήσουν σωστά.

Παρ’ ό,τι υπήρχε ως «ελέφαντας στο δωμάτιο» το υπό ψήφιση Νομοσχέδιο «Συνεταιρισμοί και άλλες διατάξεις», ωστόσο δεν ήταν το κατ’ εξοχήν θέμα του συνεδρίου. Όμως, πολλές από τις απόψεις και τις πληροφορίες που παρουσιάστηκαν αφορούσαν άμεσα ή έμμεσα στο νομοσχέδιο.

Τονίστηκε επανειλημένα ότι νόμος περί συνεταιρισμών θα πρέπει κατ’ αρχήν να συνάδει όσο το δυνατόν με τις παγκόσμιες συνεταιριστικές αρχές. Θα πρέπει να έχει χαρακτήρα «πλαισίου», αφήνοντας περιθώριο στα μέλη να καθορίζουν τους κανόνες λειτουργίας, την στρατηγική, καθώς και τον έλεγχο του συνεταιρισμού. Όλοι ανεξαιρέτως οι σύνεδροι τόνισαν επανειλημμένα την αδήριτη ανάγκη συνεταιριστικής εκπαίδευσης των στελεχών και των μελών των συνεταιριστικών οργανώσεων και επεσήμαναν την απουσία σχετικής ρύθμισης στουπό συζήτηση σχέδιο νόμου. Προκειμένου να καλυφθεί το κενό αυτό, προτάθηκε από πολλές πλευρές η δημιουργία μιας «Εθνικής Ακαδημίας Συνεταιρισμών».

Τα στελέχη κορυφαίων επιτυχημένων Ελληνικών συνεταιριστικών οργανώσεων τόνισαν πως σε μεγάλο βαθμό η επιτυχία των οργανώσεών τους οφείλεται στο γεγονός ότι ακολουθούν αρχές και πρακτικές ανεξάρτητα από τον εκάστοτε συνεταιριστικό νόμο, όπως π.χ. συστηματική, διαφανής και ειλικρινής επικοινωνία με τα μέλη, έντιμη και ενημερωμένη διοίκηση, επαγγελματικό και «εμπνευσμένο» μάνατζμεντ, υψηλό κοινωνικό κεφάλαιο. Κανένα από αυτά τα στοιχεία επιτυχίας δεν μπορεί να τα επιβάλει και περιφρουρήσει κανένας συνεταιριστικός νόμος, παρά μόνο η σωστή διακυβέρνηση, η διοίκηση του συνεταιρισμού και η εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών. Τα παραπάνω επιβεβαιώθηκαν και από τους εκπροσώπους των πολύ επιτυχημένων συνεταιρισμών της Δανίας και Ολλανδίας, που συμμετείχαν στο Συνέδριο και επισήμαναν την απουσία συνεταιριστκού νόμου στις χώρες τους.

Σε ό,τι αφορά στις συμπράξεις και την συμμετοχή ιδιωτών-επενδυτών σε συνεταιρισμούς, τονίστηκε ότι στους συνεταιρισμούς της Ολλανδίας και Δανίας δεν συμμετέχουν άμεσα ιδιώτες, ωστόσο οι συνεταιρισμοί συμπράττουν με ιδιώτες και άλλους συνεταιρισμούς μέσω θυγατρικών εταιριών. Στις ΗΠΑ υπάρχει από το 2007 ομοσπονδιακός νόμος που δίνει τη δυνατότητα σύστασης του λεγόμενου Limited Cooperative Association (LCA). Οι LCA δεν ξεπερνούν σήμερα τους 50, αριθμός ασήμαντος για τα δεδομένα των ΗΠΑ. Η δυνατότητα κοινής ιδιοκτησίας (joint ownership), δόθηκε για πρώτη φορά το 2001 στην Πολιτεία του Wyoming. Η σχετική βιβλιογραφία και η πρακτική στις ΗΠΑ και αλλού μάς διδάσκουν ότι η καλύτερη μέθοδος ουσιαστικής συμμετοχής και άντλησης κεφαλαίων από ιδιώτες χωρίς να αλλοιώνεται ο χαρακτήρας του συνεταιρισμού, είναι μέσα από θυγατρικές επιχειρήσεις (subsidiaries) και συμπράξεις ιδιωτών-συνεταιρισμών. Άρα ο νομοθέτης θα πρέπει να επανεξετάσει προσεκτικά το θεσμό των συνεταιριστικών συμπράξεων.

Κοινή διαπίστωση ήταν ότι οι συνεταιρισμοί παγκοσμίως καλούνται να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες  προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, τις αναμενόμενες αλλαγές στην Κοινή Αγροτική Πολιτική, με την Πράσινη Συμφωνία και την πολιτική «απ’ την φάρμα στο πιρούνι» της Ε.Ε. Οι συνεταιρισμοί είναι σημαντικοί χρήστες και θεματοφύλακες των φυσικών πόρων και καλούνται να παίξουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του περιβάλλοντος, στη βιώσιμη γεωργική ανάπτυξη και στην απαίτηση της κοινωνίας για οικονομική, ασφαλή, θρεπτική, υγιεινή και ποιοτική διατροφή, με το χαμηλότερο δυνατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η αποξένωση των μελών από τη διοίκηση καθώς ο συνεταιρισμός μεγαλώνει διαπιστώνεται τόσο στην Ελλάδα, όσο και παγκοσμίως. Ειδικά για τους συνεταιρισμούς στη χώρα μας, άλλες προκλήσεις αφορούν στο κακόφημο του ονόματος «συνεταιρισμός», λόγω αμαρτωλού παρελθόντος, καθώς και στην έλλειψη κοινωνικού κεφαλαίου στις αγροτικές κοινωνίες. Τα προβλήματα αυτά εντείνονται με την έλλειψη εκπαίδευσης και την παντελή σχεδόν έλλειψη συστήματος συμβουλευτικής και γεωργικών εφαρμογών στην χώρα.

Φρέσκος αέρας αισιοδοξίας φύσηξε η παρουσίαση που κατέδειξε με πραγματικά στοιχεία ότι δεν υπάρχει κάτι εγγενές στον συνεταιρισμό που να τον καθιστά κατώτερο της ιδιωτικής επιχείρησης. Οι υγιείς συνεταιρισμοί επιδεικνύουν παρόμοιους – και συχνά καλύτερους – χρηματοοικονομικούς δείκτες συγκρινόμενοι με τις κεφαλαιουχικές επιχειρήσεις. Οι συνεταιρισμοί δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν ή να φοβηθούν από αυτές, εάν επιλέγουν στελέχη τους με αντικειμενικό τρόπο, με γνώμονα τις γνώσεις, τις εμπειρίες και τις ικανότητές τους, με μεθοδικότητα, με διαφανείς κανόνες διακυβέρνησης, μέσα από οργανώσεις με ισχυρό κοινωνικό κεφάλαιο. Όπως σε όλες τις σύγχρονες επιχειρήσεις, ο ρόλος της "εμπνευσμένης" διοίκησης με στοχοπροσήλωση στις απαιτήσεις της αγοράς, στην ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα κρίνεται καθοριστικός.Οι διοικήσεις των συνεταιρισμών πρέπει να εφαρμόζουν στρατηγικό σχεδιασμό ο οποίος να θέτει μετρήσιμους στόχους που να μπορούν να επιτευχθούν. Επίσης, να παρακολουθούν τα οικονομικά τους αποτελέσματα με τη χρήση σύγχρονων εργαλείων, δεικτών και επιστημονική ανάλυση. Παρ’ ό,τι το μέγεθος και οι οικονομίες κλίμακος αποτελούν σημαντικά συστατικά της επιτυχίας και της υψηλής αποδοτικότητας των συνεταιρισμών μέσα από συλλογικά σχήματα και συμπράξεις, η επιτυχία μπορεί να προέλθει και από μικρά, ευέλικτα, καινοτόμα και στοχευμένα συνεταιριστικά σχήματα.

Ταυτότητα του συνεδρίου: Το Συνέδριο «Νέα Γεωργία - Νέος Συνεργατισμός: Προς ένα σύγχρονο υπόδειγμα συνεταιρισμών για τη νέα γενιά», διεξήχθη στο πλαίσιο της 28η Agrotica, Θεσσαλονίκη, στις 31/1/2020. Το Συνέδριο οργάνωσε το Πρόγραμμα ΝΕΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ, σε συνδιοργάνωση με την ΔΕΘ HELEXPO & υπό την αιγίδα του ΥΠΟΥΡΓΕIΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚHΣ AΝAΠΤΥΞΗΣ & TΡΟΦIΜΩΝ. Το συνέδριο αποτελούνταν από πέντε θεματικές ενότητες: α. Θεσμοί και Συνεταιρισμοί, β. Προκλήσεις για τους συνεταιρισμούς», γ. Μοντέλα διακυβέρνησης αγροτικών συνεταιρισμών και δ. Συνεταιριστική Εκπαίδευση», ε. Καινοτομία και Αγροτικοί Συνεταιρισμοί.

Στο συνέδριο έλαβαν μέρος 23 ομιλητές και συντονιστές, από Ελλάδα, Ολλανδία, Δανία, ΗΠΑ. Η 7-μελής επιστημονική επιτροπή επιμελήθηκε τα συμπεράσματα των εργασιών. Το συνέδριο παρακολούθησαν συνολικά 550 σύνεδροι.

Τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής του συνεδρίου με αλφαβητική σειρά

Βλάχβεη Ασπασία, Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Καλαϊτζής Πρόδρομος, Σύμβουλος Αγρο-διατροφικής Πολιτικής και Επιχειρηματικότητας

Καραντινινής Κώστας, Καθηγητής, Σουηδικό Πανεπιστήμιο Γεωπονικών Επιστημών (SLU)

Κουτσού Σταυριανή, Καθηγήτρια Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας

Μπένος Θεόδωρος, Ερευνητής & Σύμβουλος Αγροδιατροφής

Νόττα Ουρανία, Καθηγήτρια, Διεθνές Πανεπιστήμιο Ε λλάδας

Σεργάκη Παναγιώτα, Αν. Καθηγήτρια, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης