Στο Summer School για την Κοινωνική Οικονομία που οργάνωσε η Πανελλήνια Ένωση Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας στα Καλάβρυτα, 28-31 Ιουλίου 2016, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν για πολλά θέματα, μεταξύ των οποίων και για «Τα ΚΟΙΝΑ» όπως τα εισηγήθηκε ο κ Γιώργος Λιερός (κτηνίατρος, συγγραφέας). Τα ΚΟΙΝΑ είχαν πάρα πολλά στοιχεία που βοηθούν την καλύτερη κατανόηση του σημερινού «κύματος» για την Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία, ενώ ταυτόχρονα στον αγροτικό τομέα βιώνουμε μια πρωτοφανή απαξίωση της συλλογικής δράσης και της Κοινωνικής Οικονομίας, στους αγροτικούς συνεταιρισμούς
Αν θα μπορούσαμε να βάλουμε μια επικεφαλίδα στην μεστή νοημάτων εισήγηση του κ Γ. Λιερού θα μπορούσαμε να πούμε ότι το βασικό συστατικό κάθε ισχυρής διαχρονικής κίνησης είναι η ΠΙΣΤΗ. Όχι κατ ανάγκη με την θρησκευτική ή μεταφυσική της διάσταση, αλλά η πίστη στα κοινά και στις ιδέες της συλλογικότητας και της κοινωνίας
Η μεταφορά στα θέματα της Κοινωνικής Οικονομίας προβάλλει ως σημαντική την πίστη στην Κοινωνική Οικονομία και την Κοινωνία των Πολιτών, και όχι απλά στην κατανόηση κάποιων διαδικασιών οικονομικής φύσεως και νομικών δεσμεύσεων. Οι νέες δομές της Κοινωνικής Οικονομίας (ΚοινΣΕπ κλπ), δεν είναι απλά κάποια νέα οικονομικά εργαλεία, αλλά το επιστέγασμα μιας βαθειάς κατανόησης νέων κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων και η πίστη στον άνθρωπο
Τα κοινά της πόλεως, είναι η πολιτική ζωή μιας δημοκρατικής πολιτείας. Τα κοινά είναι η δημόσια σφαίρα, η οποία διακρίνεται από την ιδιωτική. Τα κοινά της πόλεως, είναι τα κοινά διά των οποίων συγκροτείται το πλήθος σε δημόσιο σώμα, ότι έχουν να κάνουν με το «καθολικό μέρος του κοινού χώρου που απαιτείται προκειμένου ο κοινός χώρος να ολοκληρωθεί ως χώρος της άμεσης δημοκρατίας
Τα κοινά είναι οι δωρεές της φύσης, τα δάση, οι παραλίες, ο αέρας και το νερό, τα οποία είναι γνωστά ως «τα κοινά της πάσι» ήδη από την εποχή του αρχαίου ρωμαϊκού δικαίου. Και είναι σαφές ότι ο αγρότης είναι ο φροντιστής του περιβάλλοντος, δηλαδή με την παρούσα ορολογία ο φροντιστής των ΚΟΙΝΩΝ. Είναι οπωσδήποτε η συνεταιριστική διαχείριση κοινών πόρων, τα εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης, τα κοινά αγαθά, τα κινήματα πολιτών που μετατρέπουν την κρατική ιδιοκτησία σε δημόσια κτήση. Είναι η αυτοοργάνωση της κοινωνίας, η όλη δημόσια και συλλογική ζωή σε διάκριση από την πολιτειακή εξουσία και την αγορά
Είναι απολύτως σαφές ότι ανάμεσα στο γνωστό τα τελευταία χρόνια δίπολο της εξουσίας ανάμεσα στο κράτος και την αγορά, ανατέλλει η Κοινωνία των Πολιτών, και εργαλείο οικονομικό της είναι η Κοινωνική Οικονομία, όπως ζυμώθηκε στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Κοινωνίας των Πολιτών για την Κοινωνική Οικονομία (Πάντειο, 10-12/6/2016)
Πρόκειται για μικρών διαστάσεων κοινωνία, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι υποβοηθείται από την νέα Καλλικρατική διοικητική αναμόρφωση των Δήμων και την ισχυροποίηση των δημοκρατικών πόλεων, της δημοκρατίας των συνεταιρισμένων παραγωγών, μιας πόλης ή μιας ομοσπονδίας κοινοτήτων με πολίτευμα την άμεση δημοκρατία. Έτσι απέναντι στην ομογενοποίηση της παγκοσμιοποίησης με παγκόσμιες δομές, προτείνεται να μιλήσουμε για πολλές κοινωνίες, πολλούς πολιτισμούς, πολλούς συνεργαζόμενους συνεταιρισμούς, όχι για υπερκατασκευές και υπερτοπικές δομές, ούτε για πολυεθνικούς κολοσούς. Πρόκειται για έναν πολυκεντρικό κόσμο των 10.000 λαών, των 10.000 πατρίδων, των 10.000 πολιτισμών, ο κόσμος των δημοκρατιών των συνεταιρισμένων παραγωγών
Το έθνος-κράτος είναι ο κατ’ εξοχήν τόπος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας έτσι και η πόλη-δήμος είναι ο προνομιακός τόπος της άμεσης δημοκρατίας. Κατά συνέπεια η πόλη, το άστυ, θα ήταν ένας θεμελιώδης τόπος της κοινωνικής συγκρότησης, στις κοινωνίες των συνεταιρισμένων παραγωγών. Επιπλέον, χιλιάδες πολιτικά κυρίαρχες πόλεις και ομοσπονδίες κοινοτήτων σε μια ελεύθερη ανθρωπότητα, δεν θα είναι απλώς οι χιλιάδες παραλλαγές ενός πολιτειακού μοντέλου αλλά χιλιάδες διακριτοί μεταξύ τους πολιτισμοί οι οποίοι ολοκληρώνονται σ’ ένα πλήθος ανεξάρτητων και διαφορετικών μεταξύ τους δημοκρατιών
Ο κ Γ. Λιερός επεσήμανε ότι την εποχή της Ευρωπαϊκής Επανάστασης (1917-23), τα μαζικά εργοστάσια αποτέλεσαν δημόσιους χώρους ανάλογους με τις πλατείες στις μέρες μας και η αυτοδιαχείριση της παραγωγής, συνέπεσε με την άμεση δημοκρατία. Σήμερα όμως, η υφή της βιοπολιτικής παραγωγής, η διάχυση της εργασίας, η παρακμή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, θέτουν με οξύτητα νέα προβλήματα
Οι πλατείες στις κωμοπόλεις και τα χωριά μας μπορούν να αποτελέσουν και πάλι το «ζυμωτήρι» για την «άνθηση» και πάλι των συνεργατισμών, των συνεταιρισμών και της Κοινωνικής Οικονομίας, με αμεσοσυμμετοχικό τρόπο, αποφεύγοντας τις συνεννοήσεις σε «ύποπτα» γραφεία συμβούλων και κλειστές διαδικασίες συνεδριάσεων
Μια άλλη κοινωνική προοπτική και όχι απλά η διαχείριση της κρίσης, αν και είναι εν μέρει υπόθεση και της πολιτικής των κομμάτων, δεν μπορεί να προκύψει κυρίως μέσα από τα πολιτικά προγράμματα ή τις ορθές κεντρικές πολιτικές αποφάσεις (π.χ. ακύρωση ή επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου, αποκατάσταση των μισθών και του κράτους πρόνοιας, νέα φορολογική πολιτική, κτλ). Οι πολιτικές λύσεις είναι εφικτές μόνο όταν έρχονται στη συνέχεια της επινόησης, της επεξεργασίας ή της ωρίμανσης λύσεων μέσα στην κοινωνία
Η κρίση στη χώρα μας δεν μπορεί να λυθεί μόνο με οικονομικο-πολιτικά μέτρα. Η παγκόσμια κρίση της ιδιωτικής οικονομικής (καπιταλιστικής την λένε οι πολιτικοί) πυροδότησε μια σοβούσα για δεκαετίες κοινωνικο-πολιτισμική κρίση. Οι προοπτικές είναι ζοφερές, δεν είναι μόνο η δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου, η πρωτοφανούς έκτασης ανεργία, η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας, αλλά επίσης το ότι η κοινωνία διολισθαίνει στον «πόλεμο όλων εναντίον όλων». Ας φανταστούμε μια χώρα της οποίας εκτεταμένες περιοχές θα είναι παραδομένες στην ανομία, το οργανωμένο έγκλημα και τις φασιστικές συμμορίες (όπου εκλέγονται με ποδοσφαιρικές διαδικασίες). Στο βάθος του χρόνου μπορούμε να δούμε μια χώρα ηλικιωμένων και υπερηλίκων, μια χώρα που θα έχουν εγκαταλείψει οι μετανάστες και επίσης οι νέοι, οι μορφωμένοι, το πιο δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας. Η Ελλάδα με τη σημερινή της υπογεννητικότητα (μόνο 1,2 παιδιά ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία στην Ελλάδα, ενώ απαιτούνται τουλάχιστον 2 παιδιά για να είναι βιώσιμη πολιτιστικά μια κοινωνία)) δεν μπορεί να αντέξει μια μεταναστευτική έξοδο όπως εκείνη της δεκαετίας του 1950 και του 1960. Όλα αυτά δεν μπορούν να αποσοβηθούν απλά με μια άλλη κυβερνητική πολιτική
Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις· δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στον προστατευτισμό και τον κρατισμό της δεκαετίας του 1930, αλλά πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να λέμε ότι θα διασώσουμε την ελληνική κοινωνία των δεκαετιών του 1990 και του 2000 φορολογώντας το κεφάλαιο και αναγκάζοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση να μας χρηματοδοτήσει απειλώντας την για τη συνοχή της ζώνης του Ευρώ
Ήδη το μεγάλο μέρος του κεφαλαίου των Ελλήνων αστών βρίσκεται έξω από τη χώρα. Η μεσαία τάξη καταρρέει, η φοροδοτική της ικανότητα εν πολλοίς έχει εξανεμιστεί και μερικά σχέδια σαν αυτά που κυκλοφορούν στο οικονομικό επιτελείο της σημερινής κυβέρνησης θα την ριζοσπαστικοποιούσαν και θα έστρεφαν την κοινωνία κατευθείαν στα άκρα. Επιπλέον, σε συνθήκες χρεοκοπίας ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, εξασφαλίζει την επιβίωσή του μέσα από την άτυπη (άδηλη?) οικονομία, κάτι που εκ των πραγμάτων επιβάλλει την ανοχή του κράτους και καθιστά προβληματική τη σοβαρή περιστολή της φοροδιαφυγής
Πρώτα απ’ όλα χρειάζεται η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Η εγκατάλειψη του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα τις προηγούμενες δεκαετίες και η εξειδίκευση στις υπηρεσίες, έκανε την ελληνική οικονομία πιο ευάλωτη στις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (η οποία επιβεβαίωσε την ανάγκη μιας ισορροπημένης σχέσης πρωτογενούς/ δευτερογενούς/ τριτογενούς τομέα). Τις τελευταίες δυο-τρεις δεκαετίες, καταλύθηκε η τροφική αυτάρκειά και διαλύθηκε λίγο-πολύ η εγχώρια παραγωγή των βασικών καταναλωτικών αγαθών. Η σημερινή παραγωγική διάρθρωση, όχι μόνο δεν είναι κατά κανένα τρόπο βιώσιμη στα πλαίσια της παγκόσμιας αγοράς, αλλά επίσης δεν είναι συμβατή με τις συνθήκες της παρατεταμένης ταξικής αναμέτρησης Τι περιθώρια ριζοσπαστικής πολιτικής έχει μια κυβέρνηση σε μια οικονομία που στηρίζεται στον τουρισμό και τη ναυτιλία
Δεν μας προσφέρεται ένας έτοιμος παραγωγικός μηχανισμός που απλώς πρέπει να αλλάξει χέρια. Πρέπει να ξεκινήσει άμεσα, από τα κάτω, με πολλές χιλιάδες πρωτοβουλίες η ανασύσταση του παραγωγικού ιστού
Το έδαφος αυτό δημιουργεί η «Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία ή κατ άλλους η Αλληλέγγυα και Συνεργατική Οικονομία», ένα κίνημα οικονομικής και κοινωνικο-πολιτισμικής αυτοοργάνωσης. Στην αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία κατ’ αρχήν συμπεριλαμβάνουμε τα σημερινά δίκτυα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας τα οποία όμως περνούν σε μια νέα ποιότητα στο μέτρο που γίνονται ένα πλατύ κίνημα συλλογικής αυτοαπασχόλησης, ένα κίνημα συγκρότησης παραγωγικών συνεταιρισμών από τους άνεργους οι οποίοι δεν μπορούν πλέον να ελπίζουν ούτε σε διορισμό στο δημόσιο, ούτε να περιμένουν τις ξένες επενδύσεις και η αξιοπρέπειά τους δεν τους επιτρέπει να αφεθούν στη “φιλανθρωπία” των πελατειακών μηχανισμών των κομμάτων
Η διάδοση, ο πολλαπλασιασμός συνεταιριστικών μονάδων προσανατολισμένων «στην επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και την εξυπηρέτηση των γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων», που παράγουν διατηρώντας μια συμβιωτική σχέση με τη φύση και που δραστηριοποιούνται μέσω τοπικών δικτύων τα οποία αφορούν πολιτισμικές και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, θα μπορούσε να συμβάλλει καθοριστικά στην δημιουργία των όρων για να λυθεί η οικονομική και κοινωνική κρίση
Ένα τέτοιο συνεταιριστικό κίνημα θα βοηθούσε αποφασιστικά στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κοινωνική Οικονομία, απασχολεί έντεκα εκατομμύρια μισθωτούς, το 6% του ενεργού πληθυσμού, ενώ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες φτάνει το 10% του Α.Ε.Π. Δεν είναι λοιπόν παράλογος ο στόχος που έθεσε ο Υπουργός της σημερινής Κυβέρνησης καθ Γ. Σταθάκης, να φτάσει η Κοινωνική Οικονομία στην Ελλάδα το 20% του Α.Ε.Π. Ένα τέτοιο κίνημα είναι η μόνη λύση όχι μόνο για τους αγρότες και τους άνεργους αλλά προπάντων για τη χώρα. Αν έπαιρνε πράγματι τις μεγάλες διαστάσεις που απαιτούν οι περιστάσεις, θα μπορούσε να προκαλέσει μια αληθινή μεταστοιχείωση στο ζοφερό πολιτισμικό και κοινωνικό τοπίο της σύγχρονης Ελλάδας. Θα βοηθούσε στην επικράτηση μιας κουλτούρας αλληλεγγύης, συνεργασίας και αλληλοβοήθειας, στην αναδημιουργία-ανάκτηση των κοινών, του κοινού που συνδέει τα διάσπαρτα άτομα και τους επιτρέπει να γίνουν δημόσιο σώμα
Εάν μάλιστα υιοθετείτο το πρόταγμα της αποανάπτυξης, από πολλές απόψεις μια πολύ ρεαλιστική λύση για τη χώρα μας, και άρχιζε να υλοποιείται με επιτυχία, τότε το όλο εγχείρημα θα τράβαγε πάνω του την προσοχή όλων και θα κέρδιζε την ηθική, και όχι μόνο, υποστήριξή τους
Η Πανελλήνια Ένωση Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας-ΠΕΣΚΟ δραστηριοποιείται ένθερμα στην προσπάθεια δημιουργίας μεντόρων (για κάθε πλατεία! ….) και για αυτό κάθε Τετάρτη, το απόγευμα, στα γραφεία της (3ης Σεπ. 69, ΑΘΗΝΑ, 210 8813760, κοντά στην πλατεία Βιτώριας) έχει προαναγγείλει συναντήσεις-συζητήσεις για θέματα Κοινωνικής Οικονομίας, εκτιμώντας ότι η υλοποίηση μιας κάποιας αλλαγής πρέπει να είναι θέμα της Κοινωνίας των Πολιτών και των Οργανώσεων τους και όχι απλά κάποιων «ειδικών»
Αν θα μπορούσαμε να βάλουμε μια επικεφαλίδα στην μεστή νοημάτων εισήγηση του κ Γ. Λιερού θα μπορούσαμε να πούμε ότι το βασικό συστατικό κάθε ισχυρής διαχρονικής κίνησης είναι η ΠΙΣΤΗ. Όχι κατ ανάγκη με την θρησκευτική ή μεταφυσική της διάσταση, αλλά η πίστη στα κοινά και στις ιδέες της συλλογικότητας και της κοινωνίας
Η μεταφορά στα θέματα της Κοινωνικής Οικονομίας προβάλλει ως σημαντική την πίστη στην Κοινωνική Οικονομία και την Κοινωνία των Πολιτών, και όχι απλά στην κατανόηση κάποιων διαδικασιών οικονομικής φύσεως και νομικών δεσμεύσεων. Οι νέες δομές της Κοινωνικής Οικονομίας (ΚοινΣΕπ κλπ), δεν είναι απλά κάποια νέα οικονομικά εργαλεία, αλλά το επιστέγασμα μιας βαθειάς κατανόησης νέων κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων και η πίστη στον άνθρωπο
Τα κοινά της πόλεως, είναι η πολιτική ζωή μιας δημοκρατικής πολιτείας. Τα κοινά είναι η δημόσια σφαίρα, η οποία διακρίνεται από την ιδιωτική. Τα κοινά της πόλεως, είναι τα κοινά διά των οποίων συγκροτείται το πλήθος σε δημόσιο σώμα, ότι έχουν να κάνουν με το «καθολικό μέρος του κοινού χώρου που απαιτείται προκειμένου ο κοινός χώρος να ολοκληρωθεί ως χώρος της άμεσης δημοκρατίας
Τα κοινά είναι οι δωρεές της φύσης, τα δάση, οι παραλίες, ο αέρας και το νερό, τα οποία είναι γνωστά ως «τα κοινά της πάσι» ήδη από την εποχή του αρχαίου ρωμαϊκού δικαίου. Και είναι σαφές ότι ο αγρότης είναι ο φροντιστής του περιβάλλοντος, δηλαδή με την παρούσα ορολογία ο φροντιστής των ΚΟΙΝΩΝ. Είναι οπωσδήποτε η συνεταιριστική διαχείριση κοινών πόρων, τα εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης, τα κοινά αγαθά, τα κινήματα πολιτών που μετατρέπουν την κρατική ιδιοκτησία σε δημόσια κτήση. Είναι η αυτοοργάνωση της κοινωνίας, η όλη δημόσια και συλλογική ζωή σε διάκριση από την πολιτειακή εξουσία και την αγορά
Είναι απολύτως σαφές ότι ανάμεσα στο γνωστό τα τελευταία χρόνια δίπολο της εξουσίας ανάμεσα στο κράτος και την αγορά, ανατέλλει η Κοινωνία των Πολιτών, και εργαλείο οικονομικό της είναι η Κοινωνική Οικονομία, όπως ζυμώθηκε στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Κοινωνίας των Πολιτών για την Κοινωνική Οικονομία (Πάντειο, 10-12/6/2016)
Πρόκειται για μικρών διαστάσεων κοινωνία, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι υποβοηθείται από την νέα Καλλικρατική διοικητική αναμόρφωση των Δήμων και την ισχυροποίηση των δημοκρατικών πόλεων, της δημοκρατίας των συνεταιρισμένων παραγωγών, μιας πόλης ή μιας ομοσπονδίας κοινοτήτων με πολίτευμα την άμεση δημοκρατία. Έτσι απέναντι στην ομογενοποίηση της παγκοσμιοποίησης με παγκόσμιες δομές, προτείνεται να μιλήσουμε για πολλές κοινωνίες, πολλούς πολιτισμούς, πολλούς συνεργαζόμενους συνεταιρισμούς, όχι για υπερκατασκευές και υπερτοπικές δομές, ούτε για πολυεθνικούς κολοσούς. Πρόκειται για έναν πολυκεντρικό κόσμο των 10.000 λαών, των 10.000 πατρίδων, των 10.000 πολιτισμών, ο κόσμος των δημοκρατιών των συνεταιρισμένων παραγωγών
Το έθνος-κράτος είναι ο κατ’ εξοχήν τόπος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας έτσι και η πόλη-δήμος είναι ο προνομιακός τόπος της άμεσης δημοκρατίας. Κατά συνέπεια η πόλη, το άστυ, θα ήταν ένας θεμελιώδης τόπος της κοινωνικής συγκρότησης, στις κοινωνίες των συνεταιρισμένων παραγωγών. Επιπλέον, χιλιάδες πολιτικά κυρίαρχες πόλεις και ομοσπονδίες κοινοτήτων σε μια ελεύθερη ανθρωπότητα, δεν θα είναι απλώς οι χιλιάδες παραλλαγές ενός πολιτειακού μοντέλου αλλά χιλιάδες διακριτοί μεταξύ τους πολιτισμοί οι οποίοι ολοκληρώνονται σ’ ένα πλήθος ανεξάρτητων και διαφορετικών μεταξύ τους δημοκρατιών
Ο κ Γ. Λιερός επεσήμανε ότι την εποχή της Ευρωπαϊκής Επανάστασης (1917-23), τα μαζικά εργοστάσια αποτέλεσαν δημόσιους χώρους ανάλογους με τις πλατείες στις μέρες μας και η αυτοδιαχείριση της παραγωγής, συνέπεσε με την άμεση δημοκρατία. Σήμερα όμως, η υφή της βιοπολιτικής παραγωγής, η διάχυση της εργασίας, η παρακμή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, θέτουν με οξύτητα νέα προβλήματα
Οι πλατείες στις κωμοπόλεις και τα χωριά μας μπορούν να αποτελέσουν και πάλι το «ζυμωτήρι» για την «άνθηση» και πάλι των συνεργατισμών, των συνεταιρισμών και της Κοινωνικής Οικονομίας, με αμεσοσυμμετοχικό τρόπο, αποφεύγοντας τις συνεννοήσεις σε «ύποπτα» γραφεία συμβούλων και κλειστές διαδικασίες συνεδριάσεων
Μια άλλη κοινωνική προοπτική και όχι απλά η διαχείριση της κρίσης, αν και είναι εν μέρει υπόθεση και της πολιτικής των κομμάτων, δεν μπορεί να προκύψει κυρίως μέσα από τα πολιτικά προγράμματα ή τις ορθές κεντρικές πολιτικές αποφάσεις (π.χ. ακύρωση ή επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου, αποκατάσταση των μισθών και του κράτους πρόνοιας, νέα φορολογική πολιτική, κτλ). Οι πολιτικές λύσεις είναι εφικτές μόνο όταν έρχονται στη συνέχεια της επινόησης, της επεξεργασίας ή της ωρίμανσης λύσεων μέσα στην κοινωνία
Η κρίση στη χώρα μας δεν μπορεί να λυθεί μόνο με οικονομικο-πολιτικά μέτρα. Η παγκόσμια κρίση της ιδιωτικής οικονομικής (καπιταλιστικής την λένε οι πολιτικοί) πυροδότησε μια σοβούσα για δεκαετίες κοινωνικο-πολιτισμική κρίση. Οι προοπτικές είναι ζοφερές, δεν είναι μόνο η δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου, η πρωτοφανούς έκτασης ανεργία, η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας, αλλά επίσης το ότι η κοινωνία διολισθαίνει στον «πόλεμο όλων εναντίον όλων». Ας φανταστούμε μια χώρα της οποίας εκτεταμένες περιοχές θα είναι παραδομένες στην ανομία, το οργανωμένο έγκλημα και τις φασιστικές συμμορίες (όπου εκλέγονται με ποδοσφαιρικές διαδικασίες). Στο βάθος του χρόνου μπορούμε να δούμε μια χώρα ηλικιωμένων και υπερηλίκων, μια χώρα που θα έχουν εγκαταλείψει οι μετανάστες και επίσης οι νέοι, οι μορφωμένοι, το πιο δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας. Η Ελλάδα με τη σημερινή της υπογεννητικότητα (μόνο 1,2 παιδιά ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία στην Ελλάδα, ενώ απαιτούνται τουλάχιστον 2 παιδιά για να είναι βιώσιμη πολιτιστικά μια κοινωνία)) δεν μπορεί να αντέξει μια μεταναστευτική έξοδο όπως εκείνη της δεκαετίας του 1950 και του 1960. Όλα αυτά δεν μπορούν να αποσοβηθούν απλά με μια άλλη κυβερνητική πολιτική
Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις· δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στον προστατευτισμό και τον κρατισμό της δεκαετίας του 1930, αλλά πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να λέμε ότι θα διασώσουμε την ελληνική κοινωνία των δεκαετιών του 1990 και του 2000 φορολογώντας το κεφάλαιο και αναγκάζοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση να μας χρηματοδοτήσει απειλώντας την για τη συνοχή της ζώνης του Ευρώ
Ήδη το μεγάλο μέρος του κεφαλαίου των Ελλήνων αστών βρίσκεται έξω από τη χώρα. Η μεσαία τάξη καταρρέει, η φοροδοτική της ικανότητα εν πολλοίς έχει εξανεμιστεί και μερικά σχέδια σαν αυτά που κυκλοφορούν στο οικονομικό επιτελείο της σημερινής κυβέρνησης θα την ριζοσπαστικοποιούσαν και θα έστρεφαν την κοινωνία κατευθείαν στα άκρα. Επιπλέον, σε συνθήκες χρεοκοπίας ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, εξασφαλίζει την επιβίωσή του μέσα από την άτυπη (άδηλη?) οικονομία, κάτι που εκ των πραγμάτων επιβάλλει την ανοχή του κράτους και καθιστά προβληματική τη σοβαρή περιστολή της φοροδιαφυγής
Πρώτα απ’ όλα χρειάζεται η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Η εγκατάλειψη του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα τις προηγούμενες δεκαετίες και η εξειδίκευση στις υπηρεσίες, έκανε την ελληνική οικονομία πιο ευάλωτη στις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (η οποία επιβεβαίωσε την ανάγκη μιας ισορροπημένης σχέσης πρωτογενούς/ δευτερογενούς/ τριτογενούς τομέα). Τις τελευταίες δυο-τρεις δεκαετίες, καταλύθηκε η τροφική αυτάρκειά και διαλύθηκε λίγο-πολύ η εγχώρια παραγωγή των βασικών καταναλωτικών αγαθών. Η σημερινή παραγωγική διάρθρωση, όχι μόνο δεν είναι κατά κανένα τρόπο βιώσιμη στα πλαίσια της παγκόσμιας αγοράς, αλλά επίσης δεν είναι συμβατή με τις συνθήκες της παρατεταμένης ταξικής αναμέτρησης Τι περιθώρια ριζοσπαστικής πολιτικής έχει μια κυβέρνηση σε μια οικονομία που στηρίζεται στον τουρισμό και τη ναυτιλία
Δεν μας προσφέρεται ένας έτοιμος παραγωγικός μηχανισμός που απλώς πρέπει να αλλάξει χέρια. Πρέπει να ξεκινήσει άμεσα, από τα κάτω, με πολλές χιλιάδες πρωτοβουλίες η ανασύσταση του παραγωγικού ιστού
Το έδαφος αυτό δημιουργεί η «Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία ή κατ άλλους η Αλληλέγγυα και Συνεργατική Οικονομία», ένα κίνημα οικονομικής και κοινωνικο-πολιτισμικής αυτοοργάνωσης. Στην αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία κατ’ αρχήν συμπεριλαμβάνουμε τα σημερινά δίκτυα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας τα οποία όμως περνούν σε μια νέα ποιότητα στο μέτρο που γίνονται ένα πλατύ κίνημα συλλογικής αυτοαπασχόλησης, ένα κίνημα συγκρότησης παραγωγικών συνεταιρισμών από τους άνεργους οι οποίοι δεν μπορούν πλέον να ελπίζουν ούτε σε διορισμό στο δημόσιο, ούτε να περιμένουν τις ξένες επενδύσεις και η αξιοπρέπειά τους δεν τους επιτρέπει να αφεθούν στη “φιλανθρωπία” των πελατειακών μηχανισμών των κομμάτων
Η διάδοση, ο πολλαπλασιασμός συνεταιριστικών μονάδων προσανατολισμένων «στην επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και την εξυπηρέτηση των γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων», που παράγουν διατηρώντας μια συμβιωτική σχέση με τη φύση και που δραστηριοποιούνται μέσω τοπικών δικτύων τα οποία αφορούν πολιτισμικές και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, θα μπορούσε να συμβάλλει καθοριστικά στην δημιουργία των όρων για να λυθεί η οικονομική και κοινωνική κρίση
Ένα τέτοιο συνεταιριστικό κίνημα θα βοηθούσε αποφασιστικά στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κοινωνική Οικονομία, απασχολεί έντεκα εκατομμύρια μισθωτούς, το 6% του ενεργού πληθυσμού, ενώ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες φτάνει το 10% του Α.Ε.Π. Δεν είναι λοιπόν παράλογος ο στόχος που έθεσε ο Υπουργός της σημερινής Κυβέρνησης καθ Γ. Σταθάκης, να φτάσει η Κοινωνική Οικονομία στην Ελλάδα το 20% του Α.Ε.Π. Ένα τέτοιο κίνημα είναι η μόνη λύση όχι μόνο για τους αγρότες και τους άνεργους αλλά προπάντων για τη χώρα. Αν έπαιρνε πράγματι τις μεγάλες διαστάσεις που απαιτούν οι περιστάσεις, θα μπορούσε να προκαλέσει μια αληθινή μεταστοιχείωση στο ζοφερό πολιτισμικό και κοινωνικό τοπίο της σύγχρονης Ελλάδας. Θα βοηθούσε στην επικράτηση μιας κουλτούρας αλληλεγγύης, συνεργασίας και αλληλοβοήθειας, στην αναδημιουργία-ανάκτηση των κοινών, του κοινού που συνδέει τα διάσπαρτα άτομα και τους επιτρέπει να γίνουν δημόσιο σώμα
Εάν μάλιστα υιοθετείτο το πρόταγμα της αποανάπτυξης, από πολλές απόψεις μια πολύ ρεαλιστική λύση για τη χώρα μας, και άρχιζε να υλοποιείται με επιτυχία, τότε το όλο εγχείρημα θα τράβαγε πάνω του την προσοχή όλων και θα κέρδιζε την ηθική, και όχι μόνο, υποστήριξή τους
Η Πανελλήνια Ένωση Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας-ΠΕΣΚΟ δραστηριοποιείται ένθερμα στην προσπάθεια δημιουργίας μεντόρων (για κάθε πλατεία! ….) και για αυτό κάθε Τετάρτη, το απόγευμα, στα γραφεία της (3ης Σεπ. 69, ΑΘΗΝΑ, 210 8813760, κοντά στην πλατεία Βιτώριας) έχει προαναγγείλει συναντήσεις-συζητήσεις για θέματα Κοινωνικής Οικονομίας, εκτιμώντας ότι η υλοποίηση μιας κάποιας αλλαγής πρέπει να είναι θέμα της Κοινωνίας των Πολιτών και των Οργανώσεων τους και όχι απλά κάποιων «ειδικών»
