Η χαράδρα του ποταµού Χρούσια ή Καλαρρύτικου τα χωρίζει και ένα µονοπάτι απαράµιλλης φυσικής οµορφιάς πληµµυρισµένο από τα αρώµατα των βοτάνων τα ενώνει. Και δεν είναι το µόνο. Ένα αόρατο νήµα δένει τα δύο χωριά, µια σχεδόν κοινή ιστορία. ∆εν είναι τυχαίο άλλωστε ότι όποτε γίνεται αναφορά στο ένα ταυτόχρονα η σκέψη πάει και στο άλλο.
Η παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική διατηρείται αναλλοίωτη στα δύο χωριά, τα οποία έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέα και θυµίζουν τα Ζαγοροχώρια στα βόρεια του νοµού Ιωαννίνων. Κτίσµατα από πέτρα µε στέγες από σχιστόλιθο που εναρµονίζονται πλήρως µε το φυσικό τοπίο. Το µέγεθος και ο πλούτος τους µαρτυρούν την ιστορία του τόπου.
Η βλάστηση στην περιοχή δεν είναι ιδιαιτέρως αναπτυγµένη. Αυτό είναι εµφανές περισσότερο στο Συρράκο, το οποίο οφείλει ακριβώς σε αυτή τη γύµνια του το όνοµά του από τη βλάχικη λέξη «seraco» που σηµαίνει φτωχός και άγονος.
Στα δύο χωριά δεν επιτρέπεται η κυκλοφορία αυτοκινήτων. Οι επισκέπτες είναι «αναγκασµένοι» να τα περπατήσουν και να περιπλανηθούν στα λιθόστρωτα σοκάκια , ενώ τον περίπατό τους συντροφεύει ο κελαρυστός ήχος του νερού που τρέχει από τις πέτρινες λαξευτές βρύσες ή κάποιο κοντινό ρυάκι.
Η γοητεία του τοπίου ακατανίκητη. Το ίδιο γοητευτική και η ιστορία του, τα ίχνη της οποίας στέκουν ολόρθα στα δύο χωριά αρκεί ο επισκέπτης να έχει ανοιχτά τα µάτια και την καρδιά του.
Τα δύο χωριά έχουν σήµερα ελάχιστους κατοίκους αλλά κάποτε έσφυζαν από ζωή. Στη µεγαλύτερη ακµή τους οι Καλαρρύτες είχαν 5.000 κατοίκους και το Συρράκο 3.500. Όπως αναφέρθηκε, τα κτίρια των χωριών παραµένουν µνηµεία του πλούτου που χαρακτήριζε κάποτε την περιοχή. Ωστόσο ό,τι θα δει ο επισκέπτης σήµερα κατασκευάστηκε µετά το 1830, αφού κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης τα δύο χωριά καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Πρώτα ήρθαν οι Βλάχοι
Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν Βλάχοι που εγκαταστάθηκαν στους µεν Καλαρρύτες µεταξύ 10ου και 12ου αιώνα και στο Συρράκο τον 15ο. Οι άνθρωποι σε αυτά τα µέρη πρόκοψαν και επί Τουρκοκρατίας αποτέλεσαν τους «επιχειρηαµτίες» της εποχής. Εµπορεύονταν µαλλιά και είδη αργυροχρυσοχοΐας, εκκλησιαστικά σκεύη και κοσµήµατα. Οι ραφτάδες του Συρράκου υπερηφανεύονταν ότι και ο ίδιος ο Ναπολέοντας τους προτιµούσε για να ράψουν τις µάλλινες κάπες των στρατιωτών του. Στους Καλαρρύτες πάλι ιστορία έγραφαν οι αργυροχόοι. Η παράδοση λέει ότι ο Αλή Πασάς θέλοντας να τους ειρωνευτεί, τους έστειλε ένα µικροσκοπικό ασηµένιο ψύλλο για να τον αντιγράψουν. Οι Καλαρρυτινοί δεν το έκαναν αλλά τον έστειλαν πίσω πεταλωµένο.
Ο Αλή Πασάς ήταν αυτός που κατήργησε τα προνόµια των δύο χωριών όταν ανέλαβε την διοίκηση της Ηπείρου.
Το 1821 βρίσκει και τα δύο χωριά επαναστατηµένα. Το σχέδιο για την ανακοπή της δίοδου των Τούρκων από το Συρράκο και τους Καλαρρύτες αποτυγχάνει. Η οργή των Τούρκων δεν άφησε τίποτα όρθιο στα δύο χωριά.
1881: Σε δύο ξεχωριστά κράτ
Το 1881, µε τη συνθήκη του Βε¬ρολίνου και την παραχώρηση στην Ελλάδα της Θεσσαλίας και µέρους της Ηπείρου το Συρράκο θρηνεί, γιατί παραµένει κάτω από τον τουρ¬κικό ζυγό και τα σύνορα µπαίνουν κατά µήκος του Χρούσια σε απόσταση ανα¬πνοής από το χωριό. Ο Χρούσιας πλέον αποτελεί το φυσικό σύνορο Ελλάδας και Τουρκίας και τα «διαµάντια»της Πίνδου, Συρράκο και Καλαρρύτες, ανήκουν πλέον σε ξεχωριστά κράτη. Η περιοχή απελευθερώνεται στις 23 Νοεµβρίου 1912 µετά την Πρέβεζα και το Μέτσοβο, ποτέ όµως τα δύο χωριά δεν θα φτάσουν ξανά στην προηγούµενη τους ακµή και τελικά το κύµα αστυφιλίας της δεκαετίας του ‘50 τα ερήµωσε.
Το µεγαλύτερο τοξωτό γεφύρι στα Βαλκάνι
Τα αξιοθέατα που αξίζει να επισκεφθεί κανείς πολλά και οι δραστηριότητες που µπορεί να αναπτύξει στη γύρω περιοχή ακόµη περισσότερες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πέτρινη βρύση της «Γκούρας» µε τρία στόµια δίπλα στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου στους Καλαρρύτες, ενώ στο Συρράκο είναι επισκέψιµο το σπίτι του Κώστα Κρυστάλλη, το οποίο σήµερα λειτουργεί ως Λαογραφικό µουσείο, όπως και το Μουσείο της «Ερµηνείας Φωτιάδου».
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα γεφύρια της περιοχής. Μπορεί το ιστορικό γεφύρι της Πλάκας, το µεγαλύτερο τοξωτό γεφύρι των Βαλκανίων, να µην έχει αποκατασταθεί ακόµη, ωστόσο µπορεί κανείς να επισκεφθεί το µονότοξο γεφύρι Πούντεα Νουάουα µε χρονολογία οικοδόµησης το 1800 και το µονότοξο γεφύρι στο Σιόπατου
Η παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική διατηρείται αναλλοίωτη στα δύο χωριά, τα οποία έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέα και θυµίζουν τα Ζαγοροχώρια στα βόρεια του νοµού Ιωαννίνων. Κτίσµατα από πέτρα µε στέγες από σχιστόλιθο που εναρµονίζονται πλήρως µε το φυσικό τοπίο. Το µέγεθος και ο πλούτος τους µαρτυρούν την ιστορία του τόπου.
Η βλάστηση στην περιοχή δεν είναι ιδιαιτέρως αναπτυγµένη. Αυτό είναι εµφανές περισσότερο στο Συρράκο, το οποίο οφείλει ακριβώς σε αυτή τη γύµνια του το όνοµά του από τη βλάχικη λέξη «seraco» που σηµαίνει φτωχός και άγονος.
Στα δύο χωριά δεν επιτρέπεται η κυκλοφορία αυτοκινήτων. Οι επισκέπτες είναι «αναγκασµένοι» να τα περπατήσουν και να περιπλανηθούν στα λιθόστρωτα σοκάκια , ενώ τον περίπατό τους συντροφεύει ο κελαρυστός ήχος του νερού που τρέχει από τις πέτρινες λαξευτές βρύσες ή κάποιο κοντινό ρυάκι.
Η γοητεία του τοπίου ακατανίκητη. Το ίδιο γοητευτική και η ιστορία του, τα ίχνη της οποίας στέκουν ολόρθα στα δύο χωριά αρκεί ο επισκέπτης να έχει ανοιχτά τα µάτια και την καρδιά του.
Τα δύο χωριά έχουν σήµερα ελάχιστους κατοίκους αλλά κάποτε έσφυζαν από ζωή. Στη µεγαλύτερη ακµή τους οι Καλαρρύτες είχαν 5.000 κατοίκους και το Συρράκο 3.500. Όπως αναφέρθηκε, τα κτίρια των χωριών παραµένουν µνηµεία του πλούτου που χαρακτήριζε κάποτε την περιοχή. Ωστόσο ό,τι θα δει ο επισκέπτης σήµερα κατασκευάστηκε µετά το 1830, αφού κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης τα δύο χωριά καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Πρώτα ήρθαν οι Βλάχοι
Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν Βλάχοι που εγκαταστάθηκαν στους µεν Καλαρρύτες µεταξύ 10ου και 12ου αιώνα και στο Συρράκο τον 15ο. Οι άνθρωποι σε αυτά τα µέρη πρόκοψαν και επί Τουρκοκρατίας αποτέλεσαν τους «επιχειρηαµτίες» της εποχής. Εµπορεύονταν µαλλιά και είδη αργυροχρυσοχοΐας, εκκλησιαστικά σκεύη και κοσµήµατα. Οι ραφτάδες του Συρράκου υπερηφανεύονταν ότι και ο ίδιος ο Ναπολέοντας τους προτιµούσε για να ράψουν τις µάλλινες κάπες των στρατιωτών του. Στους Καλαρρύτες πάλι ιστορία έγραφαν οι αργυροχόοι. Η παράδοση λέει ότι ο Αλή Πασάς θέλοντας να τους ειρωνευτεί, τους έστειλε ένα µικροσκοπικό ασηµένιο ψύλλο για να τον αντιγράψουν. Οι Καλαρρυτινοί δεν το έκαναν αλλά τον έστειλαν πίσω πεταλωµένο.
Ο Αλή Πασάς ήταν αυτός που κατήργησε τα προνόµια των δύο χωριών όταν ανέλαβε την διοίκηση της Ηπείρου.
Το 1821 βρίσκει και τα δύο χωριά επαναστατηµένα. Το σχέδιο για την ανακοπή της δίοδου των Τούρκων από το Συρράκο και τους Καλαρρύτες αποτυγχάνει. Η οργή των Τούρκων δεν άφησε τίποτα όρθιο στα δύο χωριά.
1881: Σε δύο ξεχωριστά κράτ
Το 1881, µε τη συνθήκη του Βε¬ρολίνου και την παραχώρηση στην Ελλάδα της Θεσσαλίας και µέρους της Ηπείρου το Συρράκο θρηνεί, γιατί παραµένει κάτω από τον τουρ¬κικό ζυγό και τα σύνορα µπαίνουν κατά µήκος του Χρούσια σε απόσταση ανα¬πνοής από το χωριό. Ο Χρούσιας πλέον αποτελεί το φυσικό σύνορο Ελλάδας και Τουρκίας και τα «διαµάντια»της Πίνδου, Συρράκο και Καλαρρύτες, ανήκουν πλέον σε ξεχωριστά κράτη. Η περιοχή απελευθερώνεται στις 23 Νοεµβρίου 1912 µετά την Πρέβεζα και το Μέτσοβο, ποτέ όµως τα δύο χωριά δεν θα φτάσουν ξανά στην προηγούµενη τους ακµή και τελικά το κύµα αστυφιλίας της δεκαετίας του ‘50 τα ερήµωσε.
Το µεγαλύτερο τοξωτό γεφύρι στα Βαλκάνι
Τα αξιοθέατα που αξίζει να επισκεφθεί κανείς πολλά και οι δραστηριότητες που µπορεί να αναπτύξει στη γύρω περιοχή ακόµη περισσότερες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πέτρινη βρύση της «Γκούρας» µε τρία στόµια δίπλα στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου στους Καλαρρύτες, ενώ στο Συρράκο είναι επισκέψιµο το σπίτι του Κώστα Κρυστάλλη, το οποίο σήµερα λειτουργεί ως Λαογραφικό µουσείο, όπως και το Μουσείο της «Ερµηνείας Φωτιάδου».
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα γεφύρια της περιοχής. Μπορεί το ιστορικό γεφύρι της Πλάκας, το µεγαλύτερο τοξωτό γεφύρι των Βαλκανίων, να µην έχει αποκατασταθεί ακόµη, ωστόσο µπορεί κανείς να επισκεφθεί το µονότοξο γεφύρι Πούντεα Νουάουα µε χρονολογία οικοδόµησης το 1800 και το µονότοξο γεφύρι στο Σιόπατου
