Civilisation και culture, πολιτισμός και κουλτούρα: Έννοιες άλλοτε συνώνυμες και άλλοτε συμπληρωματικές. Υπό μίαν άποψη κουλτούρα συνιστά τις πνευματικές και ηθικές αξίες (ευγενής, ανώτερη) ενώ πολιτισμός τα υλικά, τεχνικά επιτεύγματα (ταπεινός, κατώτερος). Η αντίστοιχη διάκριση στον Μαρξ είναι μεταξύ υποδομών (ύλη) και εποικοδομήματος (πνεύμα).
Στην αγγλόφωνη ανθρωπολογία cultures είναι οι πιο πρωτόγονοι πολιτισμοί ενώ civilisations οι προηγμένοι κι ανεπτυγμένοι. Στα ελληνικά υπάρχουν τα επίθετα «πολιτισμικός», που αφορά τις έννοιες με μεγάλο βάρος για τον υψηλό πολιτισμό, και «πολιτιστικός», το οποίο αφορά απλούστερες εκφράσεις.
Το 1819 η λέξη civilisation αποκτά πληθυντικό αριθμό. Εδώ σημαίνει το σύνολο των χαρακτηριστικών που παρουσιάζει η συλλογική ζωή μίας ομάδας ή μίας εποχής. Ο όρος του πολιτισμού ως μίας, πανανθρώπινης έννοιας υποβαθμίζεται από την έμφαση στους διαφορετικούς πολιτισμούς. Αντικαθίσταται από έννοιες όπως ανθρωπότητα και ανθρωπισμός.
Σήμερα, πολιτισμός (ενικός) ονομάζεται το σύνολο των κοινών κτημάτων της ανθρωπότητας, «όλα όσα δεν μπορεί να λησμονήσει ο άνθρωπος». Με τη δυτική παγκόσμια κυριαρχία και την παγκοσμιοποίηση διαδίδονται παντού κοινές αξίες και πρότυπα. Γίνεται λόγος για την πορεία ενός, παγκόσμιου πολιτισμού.
*Απόσπασμα από άρθρο του Μ. Νοβακόπουλου με σημειώσεις από το βιβλίο του Γάλλου ιστορικού Fernand Braudel (1902-1985)
«Η Γραμματική των Πολιτισμών» του 1963. Το βιβλίο εκδόθηκε στα ελληνικά το 2001 από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
*ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ AGRENDA
