Η αγροτική παραγωγή στη χώρα μας είναι απλή και γενναιόδωρη

Ποιο ήταν, κατά τη γνώµη σας, το κοµβικό σηµείο σε αυτή τη σταδιοδροµία των 25 ετών;

Ήταν µία σειρά από σηµεία.  Το πρώτο ήταν ότι αποφάσισα να κάνω εταιρεία δική µου.  Το δεύτερο ήταν η συνεργασία που µου πρότεινε τότε η Makhteshim Agan, µία εταιρεία παραγωγής πρώτων υλών, µε γνώσεις στη γεωργία και µε γνώσεις στη χηµική καταπολέµηση των φυτονόσων τότε, η οποία εξελίχθηκε εν συνεχεία.  Ένα τρίτο κοµβικό σηµείο ήταν η απόφασή µου να ιδρύσω µία µονάδα παραγωγής, συσκευασίας και ένα κέντρο διανοµής µε τις τελευταίες εξελίξεις στον τοµέα αυτό, το οποίο το ολοκλήρωσα το 1991-1992, αλλά ακόµα προχωρά και συνεχίζεται. Μία άλλη σηµαντική απόφασή µου ήταν ότι µετά από τη φυτοπροστασία ασχολήθηκα µε τον τοµέα των λιπασµάτων και τον τοµέα του πολλαπλασιαστικού υλικού.

Μπορείτε να δώσετε µία σαφέστερη εικόνα πώς έχει σήµερα η σχέση της ΑΛΦΑ µε την Adama, που είναι η συνέχεια της Makhteshim Agan, αλλά και µε την ChemChina στην οποία έχει περιέλθει, εξ όσων γνωρίζω, η Adama.

Εγώ ήµουνα πάντοτε υπέρ των απλών σχέσεων, έτσι είναι πολύ καθαρό το τι γίνεται.  Το 1990 δέχθηκα τη συνεργασία και πάλεψα πάρα πολύ για να κρατήσω την πλειοψηφία σε ελληνικά χέρια και αυτό το έκανα, γιατί ήξερα ότι στις µεγάλες εταιρείες, τις πολυεθνικές, λείπει η ευελιξία που χρειάζεται σε µία αναπτυσσόµενη εταιρεία για να καταφέρει γρήγορα να ανέβει στις αγορές.  Έτσι κράτησα την πλειοψηφία και εν συνεχεία η εξέλιξη ήταν ότι η Makhteshim Agan µεγάλωσε, απέκτησε µεγάλο διεθνές κύρος, αγόρασε και άλλες µονάδες παραγωγής στις Ηνωµένες Πολιτείες, στο Μεξικό, στην Ισπανία, στην Πολωνία σήµερα και εξαγόρασε όλες τις κατά τόπους επιχειρήσεις τις οποίες είχε, µε εξαίρεση την Ελλάδα, στην οποία ήταν πάρα πολύ ευχαριστηµένη για να το κάνει και δεν ήθελε να µε δυσαρεστήσει αν το έκανε. Μέχρι που πριν από έξι περίπου χρόνια ενδιαφέρθηκε η ChemChina να εξαγοράσει µία δυτικού τύπου εταιρεία προϊόντων φυτοπροστασίας και επέλεξε την Makhteshim Agan και όλο το group, γιατί ήταν πλέον ένας όµιλος πολλών εταιρειών.  Στη συνέχεια µετονοµάστηκε σε Adama και αυτή η σχέση διατηρείται σήµερα όπως και παλιά, χωρίς προβλήµατα.

Το γεγονός όµως ότι η ChemChina τώρα έχει εξαγοράσει και τη Syngenta πόσο σας απασχολεί, σας επηρεάζει;
Θα ήταν κουτό να πω ότι δεν επηρεάζει σε τίποτα, γιατί υπάρχουν τα περίφηµα divest.  Όπως βλέπετε η συνένωση της Dow µε την DuPont έφερε µία τεράστια αλλαγή στον τοµέα, δηλαδή ουσιαστικά ένα πολύ µεγάλο µέρος της Dupont πέρασε στην FMC.  Στη δική µας εξαγορά δεν ήταν τόσο µεγάλο, αλλά οπωσδήποτε περιµένουµε αλλαγές.  Αυτό στο οποίο µπορώ να είµαι µάλλον θετικός, είναι ότι βλέπω µε αισιοδοξία τα επόµενα βήµατα της ΑΛΦΑ, δηλαδή οι πληροφορίες που έχω είναι ότι θα ευνοηθούµε µάλλον από µία τέτοια κατάσταση.

Έχετε διατελέσει για καιρό πρόεδρος της ΕΕΠΕΣ, µέλος του ∆.Σ. του ΕΣΥΦ, πρόεδρος, χρόνια τώρα, του Ελληνοϊσραηλινού Επιµελητηρίου. Η συµµετοχή σε αυτά τα όργανα είναι αναγκαιότητα ή επιλογή;
Είναι επιλογή, γιατί νοµίζω ότι µε την πείρα που έχω αποκοµίσει είναι καλό να συµµετέχω σε συλλογικά όργανα, νοµίζω ότι βοηθώ γενικότερα το σύνολο µε το να είµαι εκεί. Απαραίτητα ένας άνθρωπος που έχει αποκτήσει εµπειρίες και έχει µία θέση ισχύος, πρέπει να εξωτερικεύεται και να βοηθά και τους άλλους.

Το Παγκόσµιο Συνέδριο Σπόρων που έγινε το 2013 στην Αθήνα και στο οποίο υπήρξατε πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, µε πρόεδρο τότε στην ΕΕΠΕΣ τον Γιώργο Ποντίκα, άφησε εποχή.  Τι θυµάστε από αυτό;
Λένε ότι ήταν το µεγαλύτερο σε συµµετοχές και αυτό που συγκέντρωσε τα λιγότερα παράπονα από όλα όσα έχουν γίνει µέχρι σήµερα, και τα πριν, αλλά και τα εν συνεχεία που έχουν γίνει.  Η ελληνική οµάδα πρέπει να νιώθει ιδιαίτερα υπερήφανη, και µε τον Γιώργο Ποντίκα, που τα συζητάµε καµία φορά, δεν έχει επαναληφθεί αυτό το πράγµα, όπως και να λέγεται το κράτος, να λέγεται Γερµανία, να λέγεται Βραζιλία, Καναδάς, οτιδήποτε. Σαν την Ελλάδα τίποτα καλύτερο και το παίρνουµε και γενικότερα αυτό.

Λέγεται ότι οι συγχωνεύσεις δίνουν τη δυνατότητα για µία έρευνα που διαφορετικά δεν θα µπορούσε να τρέξει ενδεχοµένως και εποµένως µπορούµε να ελπίζουµε ότι θα δούµε από εκεί βοήθειες στην εξέλιξη των προϊόντων.
∆εν νοµίζω ότι η έρευνα είχε σταµατήσει λόγω ελλείψεως πόρων.  Νοµίζω ότι δύο παράγοντες σταµάτησαν την έρευνα. Ο ένας ήταν η φοβερή επιβάρυνση, ιδίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στις ΗΠΑ, η νοµοθετική πίεση που έχουν για φιλοπεριβαλλοντικές λύσεις και η προσπάθεια να αποφύγουν τις χηµικές λύσεις.  Ο άλλος λόγος είναι ότι κατ’ ουσίαν, µέχρι µερικά χρόνια πριν, τα περισσότερα φυτοπαθολογικά προβλήµατα και οι φυτονόσοι είχαν λυθεί επιστηµονικά µε τη χηµεία, τα περισσότερα και µε έναν τρόπο αρκετά οικονοµικό. Εποµένως, το ενδιαφέρον για την έρευνα είχε καµφθεί. Τα τελευταία χρόνια λίγες εταιρείες έχουν φέρει νέα χηµεία. Και νέες εγκρίσεις που κυκλοφορούν βασίζονται στην παλιά χηµεία µε µία µικρή διαφορά στο µόριο, κάτι που βοηθά από µία πλευρά να δηµιουργούνται ανθεκτικότητες στις νόσους.

Την ίδια στιγµή η εταιρεία σας διεκδικεί παρουσία και σε άλλες χώρες, είπατε πριν τη Βουλγαρία. Πού αλλού έχετε παρουσία;
Κάνουµε δουλειές µε την Αίγυπτο, τη Ρωσία, τη Βουλγαρία, κάνουµε µε την Αλβανία και κάνουµε και µία προσπάθεια τα τελευταία χρόνια µε την Τουρκία.  Την επόµενη εβδοµάδα, έχουµε µία οµάδα από µεγαλοαγρότες Τούρκους και επιστήµονες που έρχονται να παρακολουθήσουν τη δουλειά που κάνουµε στην Ελλάδα, ειδικά µε το βαµβάκι.  Είναι περίπου, αν θυµάµαι καλά, 12-14 άτοµα, είχαν έρθει και πέρυσι.

Εµπλέκεστε και στους τρεις κλάδους, όπως είπαµε, σπόρια, φυτοπροστατευτικά και λιπάσµατα.  Τι σας συγκινεί περισσότερο; Τα λιπάσµατα ίσως;  ∆ιακρίνω µία αδυναµία εκεί.  
Το κατάλαβες. Θα σου πω γιατί τα λιπάσµατα, γιατί πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα η λίπανση έχει υποβαθµιστεί φοβερά και κινδυνεύει η ελληνική γεωργία µε µείωση στις ποσότητες, οι οποίες δεν είναι και άµεσα αντιληπτές, αλλά και υποβάθµιση στην ποιότητα.  Φανταστείτε ότι παλιά έβαζαν σε ένα στρέµµα ένα τσουβάλι λίπασµα, 40 κιλά, το οποίο σήµερα έχει γίνει 25 κιλά και βάζουν πάλι ένα τσουβάλι ή δεν βάζουν ή βάζουν χρόνο παρά χρόνο.  Το έδαφος βέβαια έχει µία δυνατότητα να συντηρεί και µε τα υπολείµµατα από τις προηγούµενες λιπάνσεις, έχει µία δυνατότητα να συντηρεί και να αποδίδει.  Κάνουµε µία προσπάθεια να περάσουµε και ορισµένα λιπάσµατα κατά κάποιο τρόπο νεωτερικού τύπου.  Έχουµε κάνει µία επένδυση και κάνουµε υγρά λιπάσµατα, τα οποία είναι εξαιρετικά υψηλής πυκνότητας, γιατί το πρόβληµα µε τα υγρά λιπάσµατα είναι ότι ήταν αραιά για να είναι ευδιάλυτα.  Εµείς έχουµε πάρει τώρα καινούρια µηχανήµατα και κάνουµε µία προσπάθεια στον τοµέα αυτό.
 
Στον τοµέα της φυτοπροστασίας πάντως τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις θα έλεγα ότι είναι θεαµατικές, έχουµε πολύ λιγότερες δραστικές, µετά τις αλλαγές στους ευρωπαϊκούς κανονισµούς, και πολύ πιο στοχευµένες πλέον παρεµβάσεις. Αυτό πώς επηρεάζει τον κλάδο αλλά και την παραγωγική διαδικασία στο χωράφι;  
Τους επηρεάζει όλους.  Τον κλάδο τον επηρεάζει γιατί χρειάζεται να είναι συνδεδεµένος πολύ µε την έρευνα, τα επιστηµονικά δεδοµένα και τη διεθνή πρακτική.  Επηρεάζει τους παραγωγούς, γιατί πρέπει να γίνουν πολύ πιο προσεκτικοί και λεπτολόγοι στις εφαρµογές τους και βέβαια χρειάζεται και µεγάλη επιστηµονική παρακολούθηση, επένδυση στην επιστήµη στον τοµέα αυτό, ώστε η φυτοπροστασία, αυτά τα λίγα που της έχουν µείνει, να µπορέσει να τα αξιοποιήσει µε πειράµατα, µε αλλαγές καλλιεργειών, µε αµειψισπορές, υπάρχουν τρόποι δηλαδή. Συνδυαστικές παρεµβάσεις που θα είναι όµως µελετηµένες.  

Ένα από τα θέµατα που προβληµατίζουν συχνά τις εταιρείες αλλά και τους παραγωγούς είναι ο τρόπος µε τον οποίο δίδονται οι άδειες για την κυκλοφορία των σκευασµάτων και οι έκτακτες άδειες, αυτές των 120 ηµερών που λέµε.  Τι έχετε να παρατηρήσετε επ’ αυτού;
Είναι απαραίτητο αυτό να υπάρχει καταρχήν, αλλά εκεί προσπαθούν να το επωφεληθούν πολλοί για να αυξήσουν λίγο τις πωλήσεις τους, για να δείξουν προς τους έξω, ας πούµε τους παραγωγούς ή τους ανθρώπους τους οποίους εξαρτώνται, ότι κάτι έκαναν παραπάνω και δηµιουργούν πολλές φορές προβλήµατα. Εκεί το υπουργείο βρίσκεται σε µία δύσκολη θέση, γιατί άµα τη δώσει δηµιουργεί φασαρία σε αυτούς που έχουν εγκεκριµένα προϊόντα.  Εάν δεν τη δώσει, µπορεί πραγµατικά να υπάρχει µία ανάγκη και να µείνει ακάλυπτη.  Νοµίζω ότι χρειάζεται ένα πλαίσιο, το οποίο µπορεί να το επεξεργαστεί ο ΕΣΥΦ µε το υπουργείο Γεωργίας. Είχε ξεκινήσει µία συζήτηση µε τον κύριο Στουπή, τότε που ήταν γραµµατέας, αλλά σταµάτησε.
 
Πώς βλέπετε τις αλλαγές που συντελούνται –και είναι δεδοµένο αυτό– στον καλλιεργητικό χάρτη της χώρας;  
Βλέπω µεγάλη αύξηση στη δεντροκοµία αυτή τη στιγµή. Αν πας στη Μακεδονία, στη Βόρεια Ελλάδα, το ροδάκινο εξαπλώνεται συνεχώς, βλέπεις νεόφυτα.  Υπάρχει µία τάση, παραδείγµατος χάρη, να αυξηθούν τα σιτηρά γιατί µέχρι πρότινος έπιαναν, και πιάνουν δηλαδή καλές τιµές, ένα-δύο χρόνια δεν πηγαίνει καλά η παραγωγή τους.  Όλα αυτά γίνονται γιατί έχουµε πλεονέκτηµα λόγω καιρού και γιατί έχουµε καλούς γεωργούς και δηµιουργούν καλές ποιότητες, τις οποίες όµως, δυστυχώς, δεν µπορούµε να τις εκµεταλλευτούµε, διότι δεν υπάρχει βοήθεια προς εξαγωγές.  
Αυτή η γεωργία που γίνεται 7 δισεκατοµµύρια, έχει γύρω στα 650 εκατοµµύρια εισροές, οι οποίες κατά µέσο όρο ή δίνονται µε περιθώριο πληρωµής, δίνεται µία πίστωση στον αγροτικό κόσµο από όλες τις εταιρίες της τάξης των 120-150 ηµερών, αυτές είναι οι εισροές.  Κάτι λιγότερο από 200 εκατοµµύρια είναι τα φάρµακα, κάτι κοντά στα 140-150 εκατοµµύρια είναι οι σπόροι, και τα υπόλοιπα είναι τα λιπάσµατα, τα οποία είναι πολύ περιορισµένα.  
 
Να πούµε για τις πιστώσεις, είστε ευχαριστηµένος από τον τρόπο που λειτουργεί αυτό το κοµµάτι της πίστωσης, από εσάς προς το δίκτυο και από το δίκτυο προς τους παραγωγούς;  Έχουν στρώσει τα πράγµατα;  Σας ανησυχεί για το µέλλον;
Αυτοί που πουλούν έχουν το motto «ο πωλών τοις µετρητοίς», εκεί θα είµαστε όλοι ευχαριστηµένοι, αλλά αυτό δεν γίνεται.  Ανάλογα µε το είδος, µέσα στα φυτοπροστατευτικά, µέσα στους σπόρους, µέσα στα λιπάσµατα, οι πιστώσεις κυµαίνονται από 60 ηµέρες µέχρι 210. Αν είναι σπόρος, λίπασµα, ειδικό προϊόν, αν γίνει µία πώληση λίγο νωρίτερα, µέσος όρος, γενικά στα γεωργικά εφόδια, είναι γύρω στις 120-130 ηµέρες.  Είναι µία καλή πίστωση και νοµίζω ότι για όλους λειτουργεί.
 
∆εν φοβάστε ότι θα έρθει ένα καινούριο κύµα σαν αυτό που είχαµε µε έναν τρόπο το 2011;
Εγώ πιστεύω ότι πολλοί βρήκαν ευκαιρία την απαρχή της κρίσης και έκαναν αυτά που έκαναν και δεν πλήρωσαν.  Σήµερα νοµίζω ότι η αγορά έχει ξεκαθαρίσει.  Οι περισσότεροι συνεργάτες που υπάρχουν αυτή τη στιγµή και είναι αρκετοί, είναι 1.600 καταστήµατα µε έµπειρους ανθρώπους, έχουν εµπειρία και κάνουν και τεχνική υποστήριξη στους καλλιεργητές.  Αυτοί που έχουν µείνει, εκτός από περιπτώσεις αδυναµίας, οι περισσότεροι είναι έντιµοι και καλοί επαγγελµατίες.

Κλείνοντας, να πούµε ότι συµπαραστάτης σας όλα αυτά τα χρόνια στη δουλειά ήταν η σύζυγος και η συνάδελφός σας, η Μάρθα.  ∆εν είναι δύσκολη αυτή η συµβίωση κάτω από την ίδια επαγγελµατική στέγη;
Μπορώ να σας πω κάτι που είπε ο Mark Twain κάποτε. «Καλύτερα έξω από τον παράδεισο µε την Εύα, παρά στον παράδεισο χωρίς την Εύα». Μία χαρά ήταν η συµβίωση και η Μάρθα µε βοήθησε πάρα πολύ, είναι εξαιρετική τεχνικός, διεθνούς φήµης, τεχνικός στον αγροτοδιατροφικό τοµέα και ειδικά στα νοµικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ έχει παράλληλα µία µεγάλη εµπειρία σε πρακτική εφαρµογή των πραγµάτων, της φυτοπροστασίας.  Περάσαµε δυσκολίες, είχε δίκιο όµως ο Mark Twain.

Συνέντευξη στον Γιάννη Πανάγο, για την ειδική ετήσια έκδοση Φυτοπροστασία & Θρέψη.