Τις εκτιµήσεις αυτές διατυπώνει, µε συνέντευξή του στο «Fresher» ο γενικός διευθυντής της εταιρείας Αγροτικά Πληροφοριακά Συστήµατα - Agrostis, Αθανάσιος Σαπουνάς, προσθέτοντας πως όταν ξεκινά κανείς να επενδύσει στα θερµοκήπια, είναι απαραίτητο να γνωρίζει τους διαθέσιµους πόρους, τόσο σε κεφάλαια, όσο κι ως προς την καταλληλότητα της έκτασης στην οποία θα κατασκευαστεί η υποδοµή. Επόµενο βήµα, όπως λέει χαρακτηριστικά, είναι η σύνταξη τεχνικής µελέτης και ενός business plan, ενώ προειδοποιεί πως δεν είναι πάντα το καλύτερα εξοπλισµένο θερµοκήπιο το πιο αποδοτικό µε οικονοµικούς όρους
Ποια είναι τα πρώτα βήµατα που πρέπει να κάνει κάποιος που ενδιαφέρεται να ξεκινήσει µία θερµοκηπιακή καλλιέργεια; Τι θα πρέπει να προβλέπει στο επιχειρηµατικό του πλάνο και µε τι ορίζοντα να το σχεδιάσει; Οι θερµοκηπιακές καλλιέργειες έχουν επιχειρηµατικό ενδιαφέρον, όταν όµως έχουν σχεδιαστεί σωστά. Είναι απαραίτητο να γνωρίζουµε τους διαθέσιµους πόρους όσον αφορά στα κεφάλαια και στην καταλληλότητα της έκτασης στην οποία πρόκειται να κατασκευαστεί το θερµοκήπιο. Το επόµενο βήµα είναι η σύνταξη µίας τεχνικής µελέτης και ενός επιχειρηµατικού σχεδίου. Θέλω να τονίσω τη σπουδαιότητα και των δύο, γιατί πολλές φορές οι παραδοχές που υιοθετούνται κατά τη σύνταξη του επιχειρηµατικού σχεδίου δεν ισχύουν, ή αν πρόκειται για στόχους, που αφορούν για παράδειγµα στην αναµενόµενη παραγωγή, δεν µπορούν να επιτευχθούν στην πράξη.
Μπορείτε να µας δώσετε µία εικόνα για το κοστολόγιο της επένδυσης; Ποια είναι η καλύτερη µέθοδος χρηµατοδότησης από την εµπειρία σας;Οι επενδύσεις στον κλάδο των θερµοκηπίων είναι γενικά επενδύσεις υψηλού παγίου κεφαλαίου. Το κόστος της επένδυσης µπορεί να κυµανθεί από 30 ευρώ/τ.µ. έως και πάνω από 150 ευρώ/τ.µ.. Το ερώτηµα που πρέπει να απαντηθεί πριν από κάθε επένδυση είναι το «ποιο είναι το επίπεδο της τεχνολογίας που θα πρέπει να ενσωµατώσουµε ώστε η επένδυσή µας να είναι περισσότερο αποδοτική».
∆εν είναι πάντα το καλύτερα εξοπλισµένο θερµοκήπιο το πιο αποδοτικό µε οικονοµικούς όρους. Το επίπεδο της τεχνολογίας επηρεάζει καθοριστικά το συνολικό κόστος επένδυσης. Οι τεχνικές επιλογές βέβαια σχετίζονται και µε τα διαθέσιµα κεφάλαια, το αν υπάρχει ή όχι κάποιας µορφής ενίσχυση, τη χρηµατοροή που αφορά στην υλοποίηση της επένδυσης και τις δυνητικές επιπτώσεις της µίας ή της άλλης επιλογής στο λειτουργικό κόστος και στο ύψος της παραγωγής. Είναι δύσκολο να πούµε µε βεβαιότητα ποια είναι η καλύτερη µέθοδος χρηµατοδότησης. Κάθε επένδυση πρέπει να εξετάζεται χωριστά.
Ποια είναι η εικόνα του κλάδου αυτήν την περίοδο στις θερµοκηπιακές εκµεταλλεύσεις στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη; Τι τύπο κατασκευής, µέγεθος και καλλιέργεια επιλέγουν οι επενδυτές; Πιστεύω πως τα τελευταία χρόνια αυξάνεται το ενδιαφέρον των επενδυτών για τον κλάδο των θερµοκηπίων, ακόµη και αυτών που δεν είχαν έως τώρα κάποια σχέση µε την πρωτογενή παραγωγή. Αν µπορούµε να ξεχωρίσουµε κάτι είναι η κατασκευή κάποιων «µεγάλων» θερµοκηπιακών µονάδων, άνω των 50 στρµ., κυρίως στη Β. Ελλάδα για καλλιέργειες λαχανικών, και η συνεχής αύξηση των θερµοκηπιακών εκµεταλλεύσεων στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο. Ο ρυθµός όµως αύξησης της συνολικής επιφάνειας των θερµοκηπίων δεν επαρκεί για να καλύψουµε το χαµένο έδαφος. Βλέπουµε πως υπάρχει µία σαφής τάση για όλο και µεγαλύτερες εκµεταλλεύσεις. Στη γειτονιά µας, τα τελευταία χρόνια οι θερµοκηπιακές καλλιέργειες αναπτύσσονται σε χώρες όπως το Μαρόκο, η Ιορδανία, η Πολωνία και τελευταία η Ρωσία. Πρέπει να τονίσουµε πως οποιαδήποτε νέα επένδυση κυρίως στις χώρες της Βορειοανατολικής Ευρώπης γίνεται ενσωµατώνοντας τεχνογνωσία πολλών ετών, κυρίως ολλανδικών εταιρείων. Συνεπώς δεν πρόκειται απλώς για επενδύσεις στις θερµοκηπιακές καλλιέργειες αλλά για σύγχρονες µεγάλες µονάδες υψηλής παραγωγικότητας.
Έχετε υπόψη σας κάποια «πρότυπη» θερµοκηπιακή µονάδα που ξεχωρίζει τα τελευταία χρόνια στη χώρα µας; Ποιο είναι το παραγωγικό της µοντέλο, και τι τεχνολογία αξιοποιεί;Υπάρχουν αρκετές θερµοκηπιακές µονάδες που ξεχωρίζουν. ∆εν θα ήθελα να αναφερθώ σε κάποια συγκεκριµένη γιατί είναι βέβαιο πως υπάρχουν και άλλες εξίσου αποδοτικές. Το µόνο για το οποίο είµαι σίγουρος είναι πως οι «επιτυχηµένες» θερµοκηπιακές µονάδες έχουν ενσωµατώσει αυτό το επίπεδο της τεχνολογίας που τις κάνει επιτυχηµένες. Οι σωστές επιλογές στην αρχή της επένδυσης θα διασφαλίσουν στο µέτρο του δυνατού βιωσιµότητα και αποδοτικότητα.
Κατά πόσο επηρεάζει η τεχνολογία του θερµοκηπίου, την τιµή που λαµβάνει ο παραγωγός για το προϊόν του και ως εκ τούτου τα κέρδη και την αναµενόµενη απόσβεση της επένδυσης; Συνήθως ποιος είναι ο µέσος χρόνος απόσβεσης µιας επένδυσης;Οι τεχνολογίες που χρησιµοποιούµε στις θερµοκηπιακές καλλιέργειες επηρεάζουν καθοριστικά το ύψος της παραγωγής, την ποιότητα των προϊόντων και κάτι που είναι πολύ σηµαντικό και συνήθως υποτιµάται, το ρίσκο της παραγωγής. Το τελευταίο σχετίζεται µε τη δυνατότητα που έχουµε να παράγουµε αυτό που θέλουµε την περίοδο που θέλουµε. Η δυνατότητα αυτή µας δίνει κάποιο πλεονέκτηµα στην αγορά γιατί αυτό που όλοι οι µεγάλοι λιανοπωλητές απεύχονται, είναι η αβεβαιότητα που σχετίζεται µε τους προµηθευτές τους. Η τιµή των προϊόντων βέβαια επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, κυρίως την ποιότητα, την εποχή, το ύψος της παραγωγής, τις εισαγωγές κ.λπ. Σηµαντικός παράγοντας είναι η δυνατότητα που έχει ο κάθε παραγωγός να συναλλάσσεται αευθείας µε τους λιανοπωλητές και να πετυχαίνει σχετικά «καλύτερες» και πιο σταθερές τιµές. Το ύψος απόσβεσης µιας επένδυσης αν και επηρεάζεται από πολούς παράγοντες, µπορεί να υπολογιστεί µε σχετική ακρίβεια κατά το στάδιο σχεδιασµού. Μπορεί να κυµανθεί από 6 έως και 12 έτη. ∆εν πρέπει να ξεχνάµε πως οι επενδύσεις αφορούν στον πρωτογενή τοµέα, που κατά τεκµήριο δεν έχει υψηλές αποδόσεις.
Από τι εξαρτάται το κόστος παραγωγής σε µία θερµοκηπιακή µονάδα και τι µπορεί να κάνει ο παραγωγός για να το περιορίσει; Η γεωθερµία τί ρόλο µπορεί να διαδραµατίσει προς αυτή την κατεύθυνση;Το σταθερό κόστος παραγωγής, αυτό δηλαδή που αφορά στο κόστος της επένδυσης, το γνωρίζουµε εξ αρχής. Αυτό που ενδιαφέρει όσον αφορά στο σταθερό κόστος είναι να γνωρίζουµε το ύψος της παραγωγής που απαιτείται για να φθάσουµε στο «µηδενικό σηµείο», δηλαδή στο σηµείο που δεν έχουµε κανένα κέρδος και απλώς καλύπτουµε τα κόστη µας. Το λειτουργικό κόστος αφορά κυρίως στην εργασία, στην ενέργεια, στη φυτοπροστασία, στη λίπανση, κλπ. Καθοριστικοί παράγοντες είναι η διαχείριση και η παραγωγικότητα της εργασίας, κυρίως στις µεγάλες µονάδες, και το κόστος ενέργειας. Συνεπώς η χρήση της γεωθερµίας είναι µία άριστη επιλογή, για τις περιοχές βέβαια που απαιτειται θέρµανση του θερµοκηπίου για µεγάλες περιόδους
Ε∆ΑΦΟΣ ΓΙΑ ΝΕΕΣ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ Υπάρχει πρόσφορο έδαφος στην Ελλάδα για να αναπτυχθεί περαιτέρω η καλλιέργεια; Γνωρίζετε αν προωθούνται νέες επενδύσεις και σε τι τύπου θερµοκήπια διαπιστώνεται η µεγαλύτερη προτίµηση.Υπάρχει πάντα έδαφος για νέες επενδύσεις στις θερµοκηπιακές καλλιέργειες. Η εσωτερική αγορά συνεχίζει να είναι ελλειµατική σε ορισµένα προϊόντα, υπάρχει δυνατότητα εξαγωγών και µπορούµε πάντα να αξιοποιήσουµε αποδοτικότερα κάποια πλεονεκτήµατα. Αρκεί να γνωρίζουµε τις αδυναµίες µας και αυτό που κάνουµε να το κάνουµε όσο καλύτερα µπορούµε. Η συνεχής βελτίωση δεν είναι απλώς µια επιθυµία αλλά όρος επιβίωσης σε ένα πολύ ανταγωνιστικό περιβάλλον. Αυτή την περίοδο είναι σε εξέλιξη µία πολύ σηµαντική επένδυση στη Β. Ελλάδα που αφορά στην παραγωγή φυτών δρεπτών ανθέων. Η επένδυση είναι σηµαντική γιατί γίνεται από µία µεγάλη εταιρεία του εξωτερικού και υλοποιείται από ελληνική κατασκευαστική εταιρεία. Ο επενδυτής είδε στη συγκεκριµένη περιοχή την επιχειρηµατική ευκαιρία να αξιοποιήσει τη «φθηνή» ενέργεια και το χαµηλό κόστος εργασίας
Πόσο ανεπτυγµένη είναι παραγωγική και τεχνολογική βάση στην Ελλάδα, ώστε να µπορεί να υποστηρίξει τέτοιες επενδύσεις; Νοµίζω πως, όπως το θέτετε, η παραγωγική και τεχνολογική βάση στη χώρα µας σίγουρα δεν µπορεί να χαρακτηριστεί χαµηλή. Άλλωστε πολλές επενδύσεις υλοποιούνται από ελληνικές εταιρείες. Ταυτόχρονα όµως, δεν παρακολουθούµε όσο θα έπρεπε τις εξελίξεις, δεν προσαρµόζουµε την παραγωγή µας και δεν αναπτύσσουµε νέες τεχνολογίες. ∆εν αναφέροµαι µόνο στον τεχνικό τοµέα αλλά και στον τοµέα που αφορά στη διαχείριση της καλλιέργειας καθώς και στην εκπαίδευση.
WHO IS WHO Ο Αθανάσιος Σαπουνάς του Αντωνίου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1967. Σπούδασε στο Α.Π.Θ. στη σχολή Γεωπονίας στην ειδίκευση Εγγείων Βελτιώσεων, Γεωργικής Μηχανικής και Εδαφολογίας. Από την ίδια σχολή έλαβε το µεταπτυχιακό του, ενώ εκπόνησε το διδακτορικό του στο αντικείµενο του δροσισµού των θερµοκηπίων. Έχει πάνω από 20 χρόνια επαγγελµατικής και ερευνητικής εµπειρίας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει δηµοσιεύσει περισσότερες από 40 εργασίες σε επιστηµονικά περιοδικά και συνέδρια και έχει συµµετάσχει σε περισσότερα από 45 προγράµµατα, κυρίως στο Greenhouse Horticulture του πανεπιστηµίου του Wageningen Ολλανδίας όπου εργάστηκε για 7 έτη. Τα τελευταία 1,5 έτη είναι Γενικός ∆/ντης της Αγροτικά Πληροφοριακά Συστήµατα- AGROSTIS, που ειδικεύεται στην ανάπτυξη λογισµικού για τον πρωτογενή τοµέα, όπως το λογισµικό διαχείρισης γεωργικών εκµεταλλεύσεων «ifarma», στις τεχνικές µελέτες για επενδύσεις στα θερµοκήπια και στα συστήµατα αυτόµατου ελέγχου για θερµοκήπια
Συνέντευξη στο Λεωνίδα Λιάμη, από το περιοδικό Fresher μηνός Απριλίου 2016
Μπορείτε να µας δώσετε µία εικόνα για το κοστολόγιο της επένδυσης; Ποια είναι η καλύτερη µέθοδος χρηµατοδότησης από την εµπειρία σας;Οι επενδύσεις στον κλάδο των θερµοκηπίων είναι γενικά επενδύσεις υψηλού παγίου κεφαλαίου. Το κόστος της επένδυσης µπορεί να κυµανθεί από 30 ευρώ/τ.µ. έως και πάνω από 150 ευρώ/τ.µ.. Το ερώτηµα που πρέπει να απαντηθεί πριν από κάθε επένδυση είναι το «ποιο είναι το επίπεδο της τεχνολογίας που θα πρέπει να ενσωµατώσουµε ώστε η επένδυσή µας να είναι περισσότερο αποδοτική».
∆εν είναι πάντα το καλύτερα εξοπλισµένο θερµοκήπιο το πιο αποδοτικό µε οικονοµικούς όρους. Το επίπεδο της τεχνολογίας επηρεάζει καθοριστικά το συνολικό κόστος επένδυσης. Οι τεχνικές επιλογές βέβαια σχετίζονται και µε τα διαθέσιµα κεφάλαια, το αν υπάρχει ή όχι κάποιας µορφής ενίσχυση, τη χρηµατοροή που αφορά στην υλοποίηση της επένδυσης και τις δυνητικές επιπτώσεις της µίας ή της άλλης επιλογής στο λειτουργικό κόστος και στο ύψος της παραγωγής. Είναι δύσκολο να πούµε µε βεβαιότητα ποια είναι η καλύτερη µέθοδος χρηµατοδότησης. Κάθε επένδυση πρέπει να εξετάζεται χωριστά.
Ποια είναι η εικόνα του κλάδου αυτήν την περίοδο στις θερµοκηπιακές εκµεταλλεύσεις στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη; Τι τύπο κατασκευής, µέγεθος και καλλιέργεια επιλέγουν οι επενδυτές; Πιστεύω πως τα τελευταία χρόνια αυξάνεται το ενδιαφέρον των επενδυτών για τον κλάδο των θερµοκηπίων, ακόµη και αυτών που δεν είχαν έως τώρα κάποια σχέση µε την πρωτογενή παραγωγή. Αν µπορούµε να ξεχωρίσουµε κάτι είναι η κατασκευή κάποιων «µεγάλων» θερµοκηπιακών µονάδων, άνω των 50 στρµ., κυρίως στη Β. Ελλάδα για καλλιέργειες λαχανικών, και η συνεχής αύξηση των θερµοκηπιακών εκµεταλλεύσεων στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο. Ο ρυθµός όµως αύξησης της συνολικής επιφάνειας των θερµοκηπίων δεν επαρκεί για να καλύψουµε το χαµένο έδαφος. Βλέπουµε πως υπάρχει µία σαφής τάση για όλο και µεγαλύτερες εκµεταλλεύσεις. Στη γειτονιά µας, τα τελευταία χρόνια οι θερµοκηπιακές καλλιέργειες αναπτύσσονται σε χώρες όπως το Μαρόκο, η Ιορδανία, η Πολωνία και τελευταία η Ρωσία. Πρέπει να τονίσουµε πως οποιαδήποτε νέα επένδυση κυρίως στις χώρες της Βορειοανατολικής Ευρώπης γίνεται ενσωµατώνοντας τεχνογνωσία πολλών ετών, κυρίως ολλανδικών εταιρείων. Συνεπώς δεν πρόκειται απλώς για επενδύσεις στις θερµοκηπιακές καλλιέργειες αλλά για σύγχρονες µεγάλες µονάδες υψηλής παραγωγικότητας.
Έχετε υπόψη σας κάποια «πρότυπη» θερµοκηπιακή µονάδα που ξεχωρίζει τα τελευταία χρόνια στη χώρα µας; Ποιο είναι το παραγωγικό της µοντέλο, και τι τεχνολογία αξιοποιεί;Υπάρχουν αρκετές θερµοκηπιακές µονάδες που ξεχωρίζουν. ∆εν θα ήθελα να αναφερθώ σε κάποια συγκεκριµένη γιατί είναι βέβαιο πως υπάρχουν και άλλες εξίσου αποδοτικές. Το µόνο για το οποίο είµαι σίγουρος είναι πως οι «επιτυχηµένες» θερµοκηπιακές µονάδες έχουν ενσωµατώσει αυτό το επίπεδο της τεχνολογίας που τις κάνει επιτυχηµένες. Οι σωστές επιλογές στην αρχή της επένδυσης θα διασφαλίσουν στο µέτρο του δυνατού βιωσιµότητα και αποδοτικότητα.
Κατά πόσο επηρεάζει η τεχνολογία του θερµοκηπίου, την τιµή που λαµβάνει ο παραγωγός για το προϊόν του και ως εκ τούτου τα κέρδη και την αναµενόµενη απόσβεση της επένδυσης; Συνήθως ποιος είναι ο µέσος χρόνος απόσβεσης µιας επένδυσης;Οι τεχνολογίες που χρησιµοποιούµε στις θερµοκηπιακές καλλιέργειες επηρεάζουν καθοριστικά το ύψος της παραγωγής, την ποιότητα των προϊόντων και κάτι που είναι πολύ σηµαντικό και συνήθως υποτιµάται, το ρίσκο της παραγωγής. Το τελευταίο σχετίζεται µε τη δυνατότητα που έχουµε να παράγουµε αυτό που θέλουµε την περίοδο που θέλουµε. Η δυνατότητα αυτή µας δίνει κάποιο πλεονέκτηµα στην αγορά γιατί αυτό που όλοι οι µεγάλοι λιανοπωλητές απεύχονται, είναι η αβεβαιότητα που σχετίζεται µε τους προµηθευτές τους. Η τιµή των προϊόντων βέβαια επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, κυρίως την ποιότητα, την εποχή, το ύψος της παραγωγής, τις εισαγωγές κ.λπ. Σηµαντικός παράγοντας είναι η δυνατότητα που έχει ο κάθε παραγωγός να συναλλάσσεται αευθείας µε τους λιανοπωλητές και να πετυχαίνει σχετικά «καλύτερες» και πιο σταθερές τιµές. Το ύψος απόσβεσης µιας επένδυσης αν και επηρεάζεται από πολούς παράγοντες, µπορεί να υπολογιστεί µε σχετική ακρίβεια κατά το στάδιο σχεδιασµού. Μπορεί να κυµανθεί από 6 έως και 12 έτη. ∆εν πρέπει να ξεχνάµε πως οι επενδύσεις αφορούν στον πρωτογενή τοµέα, που κατά τεκµήριο δεν έχει υψηλές αποδόσεις.
Από τι εξαρτάται το κόστος παραγωγής σε µία θερµοκηπιακή µονάδα και τι µπορεί να κάνει ο παραγωγός για να το περιορίσει; Η γεωθερµία τί ρόλο µπορεί να διαδραµατίσει προς αυτή την κατεύθυνση;Το σταθερό κόστος παραγωγής, αυτό δηλαδή που αφορά στο κόστος της επένδυσης, το γνωρίζουµε εξ αρχής. Αυτό που ενδιαφέρει όσον αφορά στο σταθερό κόστος είναι να γνωρίζουµε το ύψος της παραγωγής που απαιτείται για να φθάσουµε στο «µηδενικό σηµείο», δηλαδή στο σηµείο που δεν έχουµε κανένα κέρδος και απλώς καλύπτουµε τα κόστη µας. Το λειτουργικό κόστος αφορά κυρίως στην εργασία, στην ενέργεια, στη φυτοπροστασία, στη λίπανση, κλπ. Καθοριστικοί παράγοντες είναι η διαχείριση και η παραγωγικότητα της εργασίας, κυρίως στις µεγάλες µονάδες, και το κόστος ενέργειας. Συνεπώς η χρήση της γεωθερµίας είναι µία άριστη επιλογή, για τις περιοχές βέβαια που απαιτειται θέρµανση του θερµοκηπίου για µεγάλες περιόδους
Πόσο ανεπτυγµένη είναι παραγωγική και τεχνολογική βάση στην Ελλάδα, ώστε να µπορεί να υποστηρίξει τέτοιες επενδύσεις; Νοµίζω πως, όπως το θέτετε, η παραγωγική και τεχνολογική βάση στη χώρα µας σίγουρα δεν µπορεί να χαρακτηριστεί χαµηλή. Άλλωστε πολλές επενδύσεις υλοποιούνται από ελληνικές εταιρείες. Ταυτόχρονα όµως, δεν παρακολουθούµε όσο θα έπρεπε τις εξελίξεις, δεν προσαρµόζουµε την παραγωγή µας και δεν αναπτύσσουµε νέες τεχνολογίες. ∆εν αναφέροµαι µόνο στον τεχνικό τοµέα αλλά και στον τοµέα που αφορά στη διαχείριση της καλλιέργειας καθώς και στην εκπαίδευση.
