Μέχρι και λίγους μήνες πριν τον θάνατό της στις 19 Οκτωβρίου η Wanda Ferragamo, μητριάρχης του οίκου υποδημάτων Salvatore Ferragamo πήγαινε σχεδόν καθημερινά στα κεντρικά γραφεία της οικογενειακής επιχείρησης στο Palazzo Spini Fero του 13ου αιώνα με θέα στον ποταμό Arno στη Φλωρεντία, που είχε αγοράσει ο άντρας της το 1938. Όταν εκείνος πέθανε ξαφνικά το 1960, η ίδια βρέθηκε στα 38 της χρόνια, μόνη με έξι παιδιά ηλικίας από δύο μέχρι δεκαεφτά ετών, και με μια επιχείρηση βιοτεχνίας στα όρια της χρεωκοπίας. Αντί να τα παρατήσει, επέκτεινε την επιχείρησή της, τόσο διεθνώς όσο και με το άνοιγμα σε νέα προϊόντα, όπως τα φουλάρια από μετάξι και οι τσάντες χειρός. Αφήνοντας μια επιχείρηση με εμπορική αξία σχεδόν 3.5 δις ευρώ, η γυναίκα που μεγάλωσε σε φτωχό περιβάλλον, αποτελούσε αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του ιταλικού καπιταλισμού που είναι κατά κύριο λόγο οικογενειακή υπόθεση.
W. Ferragamo, theguardian.com
Feng Li/Getty Images, theguardian.com / στιγμιότυπο από έκθεση του οίκου Ferragamo στη Σανγκάη
Περιτριγυρισμένη από επιβλητικά κτίρια, επαύλεις, ρετιρέ με τοιχογραφίες και κήπους με πλούσια βλάστηση, μια μεταπολεμική γενιά επιχειρηματιών βρίσκεται σε σημείο καμπής. Οι πιέσεις της παγκοσμιοποίησης, οι απαιτήσεις της νέας χιλιετίας, η συρρίκνωση της οικονομίας σε πραγματικούς όρους και η ανησυχία που προκαλεί το πολιτικό τοπίο στο εσωτερικό πιέζουν προς την κατεύθυνση της αναδιαμόρφωσης του ιταλικού επιχειρείν και των προσωπικοτήτων που το εκπροσώπησαν για περισσότερα από 50 χρόνια.
Σύμφωνα με στοιχεία του Πανεπιστημίου Bocconi στο Μιλάνο το 25% των ιταλικών οικογενειακών επιχειρήσεων πρώτης γενιάς έχουν για ιδιοκτήτη άνθρωπο ηλικίας πάνω από 70 ετών, ενώ οι μισές ανήκουν σε κάποιον μεγαλύτερο από 60 χρονών. Ο Giorgio Armani είναι σήμερα 84, οι ιδιοκτήτες της Prada Miuccia Prada και Patrizio Bertelli, 69 και 72 αντίστοιχα, ο άνθρωπος πίσω από την Tod’s Diego Della Valle 64, ο Silvio Berlusconi 82.
αφίσες έξω από κατάστημα της Benetton το 2011 > ο Πάπας Βενέδικτος XVI με τον Ahmed el Tayyeb, ιμάμη του τζαμιού Al-Azhar στο Κάιρο και ο Μπαράκ Ομπάμα με τον τότε Κινέζο Πρόεδρο Hu Jintao / Martin Bureau/AFP/Getty Images, theguardian.com
Την ημέρα της κηδείας της W. Ferragamo στη Φλωρεντία πέθανε στα 77 του στο σπίτι του στο Treviso, ο ιθύνων νους της οικονομικής ανάπτυξης ύψους 12 δις ευρώ της εταιρείας ρούχων Benetton, Gilberto Benetton. H Donatella Versace στα 63 πούλησε τον οίκο μόδας που διηύθυνε στην αμερικανική εταιρεία Michael Kors έναντι 2.1 δις δολαρίων. Η οικογένεια Recordati έδωσε το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών της φαρμακευτικής της εταιρείας στην αμερικανική CVC ιδιωτικού επενδυτικού κεφαλαίου τον Ιούλιο. «Είμαι χαρούμενη. Βλέπω ένα καλύτερο, πιο ισχυρό μέλλον για τα παιδιά μου» είπε η Rosita Missoni, 88 χρονών τον Ιούλιο, αφού διέθεσε το 41% της οικογενειακής της επιχείρησης στην ιταλική εταιρεία ιδιωτικού κεφαλαίου FSI. Ωστόσο, καθώς μιλούσε δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια της, σημειώνει δημοσίευμα των Financial Times.
Οι Agnelli που κατέχουν το ένα τρίτο της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας Fiat Chrysler και της ασφαλιστικής Partner Re έχουν μεταφέρει το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων τους εκτός Ιταλίας. Μέσα στον Οκτώβριο η Fiat Chrysler πούλησε την εταιρεία κατασκευής κομματιών για αυτοκίνητα Magneti Marelli, που ήταν η τελευταία που διατηρούσε στην Ιταλία, για 7.1 δις ευρώ στην ιαπωνική Calsonic.
Ο τραπεζίτης στη Citi Luigi de Vecchi, που παρείχε συμβουλές για την εξαγορά που έγινε μέσα στο 2018 από τη γαλλική Essilor της εταιρείας οπτικών Luxottica του 83χρονου Leonardo del Vecchio παρατηρεί ότι οι μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν ακραίες καταστάσεις: «από τη μια η αποτίμηση των μετοχών κινείται σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ, υποβοηθούμενη από την ποσοτική χαλάρωση (quantitative easing) αλλά η έλευση των νέων τεχνολογιών απαιτεί νέες δεξιότητες». Με τη μεταφορά της εγγραφής (primary listing) της Luxottica, που καταγράφει έσοδα 50 δις ευρώ, στο Παρίσι το ιταλικό χρηματιστήριο έχασε μια από τις πιο επικερδείς μετοχές.
Ο Raffaele Jerusalmi, επικεφαλής του ιταλικού χρηματιστηρίου υποστηρίζει ότι μερικές από τις παλαιότερες επιχειρήσεις είναι ιταλικές «και έχουν ήδη τη διαδοχή στο DNA τους». Για παράδειγμα, η οινοποιία Antinori της Τοσκάνης με αφετηρία το 1385 και η εταιρεία όπλων Beretta από το 1526.
Ο Romano Volta, της εταιρείας Datalogic που ξεκίνησε σαν μηχανικός, μετέτρεψε μια εφεύρεση για δεδομένα σε τσιπ, σε εταιρεία με έσοδα πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Διατρέχοντας το 81ο έτος της ηλικίας του και με την κόρη του να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο Χάρβαρντ καθώς προετοιμάζεται να τον διαδεχθεί, λέει στους Financial Times από το γραφείο του λίγο έξω από τη Μπολόνια: «Πολλοί από τους συναδέλφους μου άφησαν την εταιρεία τους να πεθάνει μαζί τους, πιστεύοντας ότι κανείς δεν ήταν τόσο ξεχωριστός όσο εκείνοι. Τώρα υπάρχουν λιγότεροι από ποτέ τέτοιοι ‘μοναχικοί τρελοί’ που έχουν δουλέψει μέρα-νύχτα για να πετύχουν. Η Ιταλία διατρέχει τον κίνδυνο να αποβιομηχανοποιηθεί.»
Πηγή: Rachel Sanderson, έντυπη έκδοση Financial Times (27-28 Οκτωβρίου)
