Από τη στιγµή που ο γεωργικός πληθυσµός τόσο ως Μ.Α.Ε. (Μονάδες Ανθρώπινης Εργασίας), όσο και ως αριθµός διαχειριστών των Γεωργικών Εκµεταλλεύσεων (Γ.Ε.), περί το 1987 πέρασαν οριστικά πια από την «πληθώρα» στην «έλλειψη», η πολιτεία αντί να δώσει κίνητρα επιβράδυνσης της µείωσής τους, απεργάσθηκε το ακριβώς αντίθετο.
Σταδιακή διάλυση λοιπόν, σχεδόν όλων των υποδοµών της γεωργίας (τεχνικών και οργανωτικών), και από την πολιτεία γίνονται τα αδύνατα δυνατά ακόµα και οι λίγες βιώσιµες Γ.Ε. που απέµεναν να καταστούν κι αυτές µη βιώσιµες, αλλά και στη συνέχεια η πολιτεία να αδιαφορεί τόσο χαρακτηριστικά για τη σηµερινή κατάντια στην οποία έχει περιέλθει πλέον η ελληνική γεωργία; Φθάνει µόνον µια διαγώνια µατιά στο κύριο άρθρο της Agrenda (φύλλο 773 της 5-9-2020) για να διαπιστώσουµε έστω έµµεσα, το απροσµέτρητο δηµογραφικό χάλι της ελληνικής υπαίθρου.
Ακρωτηριασµός του ΥΠΑΑΤ
Κωφεύει η Αχαρνών 2 στην επί 16 συναπτά χρόνια καθαρή και πρακτική πρόταση Εγγείου Αναδιαρθρώσεως της ΕΤ.ΑΓΡ.Ο. (της επιστηµονικής Εταιρείας Αγροτικής Οικονοµίας), για την εκούσια δηµιουργία βιώσιµων Γ.Ε., χωρίς να συγκρούεται πουθενά µε τα επιστηµονικά και τα θεσµικά δεδοµένα, εθνικής, ευρωπαϊκής αλλά και παγκόσµιας εµβέλειας, κάθε δε φορά που ανοίγει ο δρόµος, ή φαίνεται κάποιο µονοπάτι που να οδηγεί στην υλοποίηση της πρότασης αυτής, λες και κάποιο «αόρατο» χέρι µε ιδιοτελή συµφέροντα, κλείνει και τους δρόµους και τους διαδρόµους.
Α. Άφησε λοιπόν η πολιτεία να διαλυθούν σταδιακά όλες οι υποδοµές της γεωργίας, αρχίζοντας από την τόσο χρήσιµη (όπως απεδείχθη στην πράξη) Υπηρεσία Γεωργικών Εφαρµογών, και στη συνέχεια την Υ.Ε.Β. (Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων), την Αγροτική Πίστη αρχίζοντας και εκεί από την κατάργηση της τόσο πολύτιµης Γεωτεχνικής Υπηρεσίας της Α.Τ.Ε. (όργανο πολύτιµο ακόµα και για χρήση εκτός Α.Τ.Ε.), η διαδικασία για τις γεωργικές έρευνες ολοκληρώθηκε µε σοβαρές ανεπάρκειες, οι συνδικαλιστικές και οι συνεταιριστικές οργανώσεις «αναιρέθηκαν» και µαζί τους κάθε ίχνος ρυθµιστικής αποτελεσµατικότητας της αγοράς, µε κατάληξη τον ακρωτηριασµό του ίδιου του υπουργείου Γεωργίας που απέµεινε χωρίς αξιόλογες περιφερειακές υπηρεσίες και µε κορωνίδα τον Συνεταιριστικό νόµο Σκανδαλίδη 4015/2011, τους φορολογικούς νόµους 4093/2012 και 4172 /2013 και τον ασφαλιστικό νόµο Κατρούγκαλου 4381/2016, των οποίων η ουσία και η φαυλότητα είναι λιγότερο αυτονόητη και απαιτούν λεπτοµερή ανάλυση.
Όταν η Ευρώπη προνοούσε...
Β. Η ορθολογική και συντεταγµένη δηµιουργία βιώσιµων Γεωργικών Εκµεταλλεύσεων (Γ.Ε.) δεν απασχόλησε ποτέ σοβαρά την πολιτεία αλλά επίσης και το γεγονός, ότι η πολιτεία δεν λαµβάνει υπ όψη της τα προβλήµατα αυτών που εκ προοιµίου καλλιεργούν µη βιώσιµες Γ.Ε., είναι τα κυρίως ζητήµατα για τα οποία, κατά τη γνώµη µας, είναι καταδικαστέοι όλοι οι αρµόδιοι ιθύνοντες του υπουργείου Γεωργίας (σήµερα Υπ.Α.Α.Τ.), τουλάχιστον από το 1980 και εντεύθεν. Επιτέλους πρέπει κάποτε να καταλάβουµε πως ήδη από το 1960, τότε που οι άλλες χώρες της Ε.Ε. κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες για τη διευθέτηση του όποιου εγγειοδιαρθρωτικού τους προβλήµατος, δεν µαταιοπονούσαν, αλλά εκείνοι, οι καθ’ ηµάς «κουτόφραγκοι» προνοούσαν. Όπως και εµείς θα έπρεπε να προνοήσουµε αφού πολύ προ του τέλους της 10ετίας του ‘80 δεν είχαµε κανένα λόγο, (οικονοµικό, δηµογραφικό ή κοινωνικό) να διατηρούµε/συντηρούµε µη βιώσιµες Γ.Ε. Φοβάµαι όµως πως ούτε θα µετανοήσουµε.
Ο πιο αδύναµος κρίκος
Όσο αυτές οι µη βιώσιµες Γ.Ε. κυριαρχούν απ’ άκρου εις άκρον της Ελληνικής υπαίθρου, µε 100% ευθύνη της πολιτείας, δεν µπορεί να υπάρξει απολύτως κανένας τρόπος εύρυθµης λειτουργίας του αγροτικού τοµέα, εφόσον αυτές οι µη βιώσιµες Γ.Ε. θα συνεχίσουν να αποτελούν τον πιο αδύναµο κρίκο της ελληνικής γεωργίας. Εάν δεν µεγεθυνθούν ή απαλειφθούν, είναι απόλυτα φυσιολογικό να δηµιουργούνται αδιέξοδα ακόµα και στο ασφαλιστικό!
Το σε τι έγκειται η ευθύνη της πολιτείας, και ένα 15χρονο παιδί (του Γυµνασίου), που ο πατέρας του έχει µη βιώσιµη γεωργική εκµετάλλευση θα µπορούσε να εξηγήσει, πως στα 7 αγροτεµάχια που έχει σήµερα η Γ.Ε. τους, για να γίνει βιώσιµη πρέπει να προστεθούν περίπου άλλα 7. Αλλά και να είχε ο πατέρας του τα χρήµατα να τα αγοράσει (πράγµα που σήµερα είναι µια πολύ δύσκολη υπόθεση), ή να τα ενοικιάσει (υπόψη ότι, η υπάρχουσα νοµοθεσία, προκειµένου για µακροπρόθεσµη ενοικίαση, δεν προστατεύει ούτε τον ενοικιαστή, ούτε τον εκµισθωτή), αλλά ακόµα και αν ικανοποιηθούν αυτές οι προϋποθέσεις (κάτι που είναι ούτως ή άλλως τελείως απαραίτητο), Γεωργικές Εκµεταλλεύσεις µε 14 µη αρδευόµενα αγροτεµάχια αποτελούν απλώς ένα αναποτελεσµατικό βασανιστήριο, αλλά και τα 14 αρδευόµενα αγροτεµάχια µιας Γ.Ε. είναι πρακτικά αδύνατον να εξυπηρετηθούν ορθολογικά.
Σε όλα δε αυτά ενώ η πολιτεία καθηύδε, συνεχίζει να εφαρµόζει και σήµερα ακόµα το «πέρα βρέχει», διότι απλούστατα, κανένας επικεφαλής του ελληνικού υπουργείου Γεωργίας «∆εν ήταν και δεν είναι διατεθειµένος να ζεστάνει την καρέκλα του µεταµεθεπόµενου(!) υπουργού Γεωργίας». Τα εντός εισαγωγικών αποτελούν αµαρτία εξοµολογηµένη.
Περί του πριµ εξόδου αγροτών
H Κοµισιόν, το µέτρο του πριµ για την έξοδο από το γεωργικό επάγγελµα, που προτείνει, προς το παρόν, το προωθεί περισσότερο ως µέτρο συµπληρωµατικό της γενικότερης προσπάθειας Εγγείου Αναδιαρθρώσεως που πρακτικά η κάθε χώρα της Ε.Ε. (από τις 15 πρώτες) θα µπορούσε να εφαρµόσει στοχευµένα και που τουλάχιστον για Γαλλία-Ολλανδία αφορά ελάχιστες, µέχρι πολύ λίγες Γ.Ε.
Θα ήταν όµως λάθος εάν η Ελλάδα εφάρµοζε αποσπασµατικά/ σπασµωδικά αυτό το για την ώρα προαιρετικό µέτρο που προτείνει η Κοµισιόν. Θυµίζει δε το κλασικό εκείνο, «Η κοσκινού τον άντρα της µε τους πραµατευτάδες» και µετά, αφενός για να καλύψουµε αυτές τις ανάγκες µε κάποια πληρότητα, δεν θα φθάσουν ούτε 4 δις και αφετέρου τουλάχιστον οι µισές των µεταβιβάσεων θα είναι είτε εικονικές (κι αυτό είναι το λιγότερο κακό), είτε καταστροφικές για την εθνική οικονοµία, διότι τελικά ένα πολύ µεγάλο ποσοστό από αυτές τις Γ.Ε. θα εγκαταλειφθεί ίσως και οριστικά. Εµείς πρέπει να αποφασίσουµε πρώτα ένα γενικότερο σχέδιο Εγγείου Αναδιαρθρώσεως µε ελάχιστο και µέγιστο µέγεθος Γ.Ε. σε έκταση και κυρίως σε Μ.Α.Ε., που θα προωθήσουµε/ ενθαρρύνουµε µε αποτελεσµατικά κίνητρα προς διάφορες κατευθύνσεις ευνοϊκές, τόσο για την ανάπτυξη της γεωργίας µας, αλλά και της εθνικής µας οικονοµίας, όσο και για τους στόχους των Γ.Ε., που πρόκειται να δηµιουργηθούν/ συµπληρωθούν. Εάν οι Βρυξέλες είναι διατεθειµένες να πριµοδοτήσουν έξτρα ένα τέτοιο πρόγραµµα, που κατά την εκτίµησή µου, τους «πηγαίνει γάντι», τόσο το καλύτερο.
Οι προτάσεις της ΕΤ.ΑΓΡ.Ο
Σύµφωνα λοιπόν µε την πρόταση της ΕΤ.ΑΓΡ.Ο. στο όλο φάσµα των κατευθύνσεων (των τρόπων µεγέθυνσης) περιλαµβάνονται διαδικασίες όπως:
(α) Οι πολυετείς εκµισθώσεις/ενοικιάσεις θεσµοθετηµένες µε επιλεγµένους συντελεστές έτσι ώστε διαχρονικά να βρίσκουν σύµφωνους και τους ενοικιαστές και τους εκµισθωτές. (β) Η εξαγορά µε συµβολαιακές πράξεις, ή πράξεις εξαγοράς ιδανικών µεριδίων. (γ) Μικρές ειδικές οµαδικές και συνεταιριστικές Γ.Ε. καθώς και εταιρικές συνενώσεις παντός τύπου, µε κυρίαρχο όµως τον συντελεστή άνθρωπο-αγρότη. (δ) Εταιρείες από κοινού εκµίσθωσης γαιών, σε ενιαία ευµεγέθη αγροτεµάχια. (ε) Εταιρείες εκµίσθωσης γαιών µετά από την ολοκλήρωση εγγειοβελτιωτικών έργων (αρδευτικά, στραγγιστικά, περιφράξεις κλπ.), και (στ) ∆υνατότητα άπειρων συνδυασµών όλων των παραπάνω, που διευρύνουν τη βάση των ωφελούµενων (κερδισµένων), να τείνει στο 100%, µε διπλά ωφεληµένη την κτηνοτροφία.
Συγκεκριµένα, στην περίπτωση της κτηνοτροφίας, λόγω της ευχέρειας συνδυασµού γεωργικής και κτηνοτροφικής εκµετάλλευσης και της κατά συνέπεια ιδιαίτερα µεγάλης προστιθέµενης αξίας. Πράγµα ανεπίτρεπτα σπάνιο για την σηµερινή ελληνική πραγµατικότητα.
Η µεθόδευση, δηλαδή το µέσον µε το οποίο θα φθάσουµε στο όλο φάσµα των παραπάνω τρόπων µεγέθυνσης των Γ.Ε., όσο κι αν εκπλήσσει, είναι ο παραµεληµένος αναδασµός, παραµεληµένος ακριβώς διότι πιστεύεται ότι δεν προσφέρει τίποτε άλλο εκτός από την απλή συγκέντρωση των ιδιοκτησιών. Όµως αποτελεί την πεµπτουσία της πρότασης αφού το µέγιστο ποσοστό της µεγέθυνσης των Γ.Ε. σε βιώσιµες, µε το µικρότερο δυνατό κόστος και µε σχετική διαδικαστική ευχέρεια, µπορεί να επιτευχθεί µόνον ΚΑΤΑ τη διαδικασία του αναδασµού, βάσει του νόµου 674/1977, ο οποίος δεν στοχεύει πλέον αποκλειστικά στη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας αλλά αφήνει την πόρτα σαφώς ανοιχτή, στη µεγέθυνση των Γ.Ε., δηλαδή είτε µε ιδιόκτητα αγροτεµάχια, είτε µε δηµόσια.
Βεβαίως υπάρχουν και άλλες µεθοδεύσεις, όµως πολύ πιο δαπανηρές και πολυπλοκότερες, αλλά µε την τόση καθυστέρησή µας και τους σοβαρούς οικονοµικούς περιορισµούς....
*Γεωπόνου-Οικονοµολόγου
∆ιδάκτορα του Πανεπιστηµίου
της Σορβόννης
