Η άλλη όψη της ποσοτικής χαλάρωσης είναι το βουνό χρέους που έχει συγκεντρωθεί παγκοσµίως κατά τα τελευταία χρόνια, µε την παραγωγικότητα σε πτώση, ωστόσο, «ένα περιβάλλον γεµάτο προκλήσεις για τους επενδυτές µπορεί να αποδειχθεί γόνιµο», σηµειώνει η Saxo Bank. Η εταιρεία που δραστηριοποιείται στις διαδικτυακές συναλλαγές και επενδύσεις, στις Οικονοµικές Προβλέψεις για την πορεία των αγορών το δ’ τρίµηνο, αναφέρει ότι το εξωτερικό χρέος της Ασίας έχει εκτιναχθεί µέσα σε µία δεκαετία στα 2,5 τρισ. USD, από 300 δισ. USD, και ότι η Κίνα καταναλώνει µια περιουσία απλώς και µόνο για να διαχειριστεί ένα κόστος εξυπηρέτησης χρέους που αντιστοιχεί στο 39% του ΑΕΠ. Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ δεν βρίσκονται σε πολύ καλύτερη κατάσταση, µε το επιτόκιο επί του αµερικανικού κυβερνητικού χρέους να καλύπτει το 6% του προϋπολογισµού για το 2013, παρά τα ιδιαίτερα χαµηλά επιτόκια δανεισµού, και το χρέος να έχει σχεδόν διπλασιαστεί, φθάνοντας στο 80% του ΑΕΠ µέσα σε 10 χρόνια. Στην Ευρώπη, το βουνό δηµόσιου χρέους διογκώνεται διαρκώς, µε αποτέλεσµα να αντιµετωπίζει σήµερα πολύ µεγαλύτερο συστηµικό κίνδυνο σε σχέση µε αυτόν στην αρχή της κρίσης. Σύµφωνα µε τους αναλυτές, ο δυτικός κόσµος εξακολουθεί να αγνοεί την ανάγκη µιας ριζικής διαρθρωτικής µεταρρύθµισης που θα επιτρέψει στην ιδιωτική επιχειρηµατικότητα να ανθίσει και να αναπτυχθεί.
Το καναρίνι των ανθρακωρύχω
«Έφθασε ο καιρός να µιλήσουµε για το χρέος. Μπορεί να είναι ο ελέφαντας στο δωµάτιο, για τον οποίο κανείς δεν θέλει να συζητήσει, αλλά πλέον έχει µεγαλώσει σε τέτοιο βαθµό που τα θεµέλια τρίζουν. Αν τον αγνοήσουµε, βρισκόµαστε σε κίνδυνο», λέει ο Steen Jakobsen, Επικεφαλής Οικονοµολόγος της Saxo Bank µε αφορµή µια πρόσφατη επίσκεψη του στη Σιγκαπούρη, την πιο ορθολογική κοινωνία στον κόσµο. «Αν η Σιγκαπούρη έχει όντως εξαντλήσει τα όρια ανάπτυξής της, τότε ο κόσµος πλησιάζει σε µια στιγµή Minsky. Πρόκειται για το επικίνδυνο, εκείνο, σηµείο στον κύκλο του χρέους όπου τα κεφάλαια που δηµιουργούνται από τα στοιχεία ενεργητικού δεν επαρκούν για την εξυπηρέτηση του χρέους που δηµιουργήθηκε για την απόκτησή τους. Για τον Jakobsen η Σιγκαπούρη αντιπροσωπεύει ό,τι το καναρίνι που κουβαλούσαν κάποτε µαζί τους οι ανθρακωρύχοι στις στοές. Επιπλέον, αποτελεί ιδανικό υπόδειγµα της υπόθεσης του Hyman Minsky, ο οποίος υποστήριζε ότι η ίδια σταθερότητα προκαλεί αποσταθεροποίηση»
Ο Επικεφαλής Οικονοµολόγος της Saxo Bank αναφέρει ότι το χρέος µειώνεται αποκλειστικά µε δύο τρόπους: µε διαγραφή ή µε µεγαλύτερη ανάπτυξη. Ωστόσο, τίποτα από τα δύο δεν είναι εφικτό, πολιτικά ή πρακτικά, κατά τη διάρκεια του δ’ τριµήνου. Γεγονός που σηµαίνει ότι τα επιτόκια σε παγκόσµιο επίπεδο πρέπει να παραµείνουν αµετάβλητα ή να µειωθούν, όσο παίζουµε το παιχνίδι του «επιµηκύνω και προσποιούµαι» για ακόµα µια φορά, προτού ο Minsky βρει τη στιγµή του και θριαµβεύσει
Η παρούσα κατάσταση, σύµφωνα µε τον αναλυτή, αποτελείχαρακτηριστικό παράδειγµα Minsky.Και αυτό γιατί οι διάφοροι φορείς της οικονοµικής δραστηριότητας, δηλαδή οι τράπεζες, οι επιχειρήσεις, οι κυβερνήσεις και οι πολίτες, σε καιρούς οικονοµικής επιτυχίας επαναπαύονται, θεωρώντας ότι οι καλές εποχές θα κρατήσουν για πάντα..
Άνθιση της Περιφέρειας Μια κλιµάκωση στο αδιέξοδο µε τη Ρωσία θα µπορούσε να οδηγήσει τη ζώνη του Ευρώ ξανά σε ύφεση, υποστηρίζει ο Μads Koefoed, Επικεφαλής Μακροοικονοµικής Στρατηγικής της Saxo Bank
Στην Ευρώπη, το Η.Β. συνεχίζει να παρουσιάζει υπεραποδόσεις, ενώ η Ευρωζώνη παραµένει εγκλωβισµένη.
Σύµφωνα µε τον αναλυτή, οι δυσοίωνες προοπτικές για τη ζώνη του ευρώ βασίζονται στην αποµόχλευση του ιδιωτικού τοµέα και την αδυναµία των κυβερνήσεων να τονώσουν την οικονοµική δραστηριότητα, όπως θα έκαναν τις «καλές µέρες» πριν από την κρίση δηµόσιου χρέους
Επιπλέον, η αποτυχία ορισµένων χωρών, µε πρωταγωνιστή τη Γαλλία, να υιοθετήσουν ουσιαστικές µεταρρυθµίσεις θα επιµηκύνει την περίοδο χαµηλής ανάπτυξης. «Μια κλιµάκωση στο αδιέξοδο µε τη Ρωσία θα µπορούσε, επίσης, να οδηγήσει την Ευρωζώνη ξανά σε ύφεση», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Koefoed. Ωστόσο, όπως αναφέρει, οι περιφερειακές αγορές είναι πιο αποσυνδεδεµένες και συνεπώς επηρεάζονται λιγότερο από τις ανησυχίες για την απόσυρση της νοµισµατικής υποστήριξης από κεντρικές τράπεζες όπως η Οµοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) και η Τράπεζα της Αγγλίας (ΒοΕ)
Επιπλέον, υπάρχει η προσδοκία ότι οι περιφερειακές αγορές θα συνεχίσουν να καταγράφουν ισχυρή ανάπτυξη τα επόµενα χρόνια, αλλά και ισχυρά θεµελιώδη µεγέθη
Κίνδυνος οι υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν Μετά από µια πολλά υποσχόµενη αρχή το 2014, τα εµπορεύµατα αντιµετώπισαν σχεδόν απόλυτη αποφυγή κινδύνου από τους επενδυτές στο γ’ τρίµηνο επισηµαίνει ο Οle S. Hansen, Επικεφαλής Στρατηγικής Εµπορευµάτων της Saxo Bank. Η τάση αυτή ήταν τόσο έντονη, ώστε ο δείκτης εµπορευµάτων Bloomberg (Bloomberg Commodity Index), που παρακολουθεί 22 βασικά εµπορεύµατα και κατά το α’ εξάµηνο βρισκόταν µπροστά από άλλες κατηγορίες προϊόντων, έχει υποχωρήσει πλέον σε επίπεδα από την κορύφωση της παγκόσµιας χρηµατοοικονοµικής κρίσης και ύφεσης, το 2009
Οι τιµές αντέδρασαν αρνητικά στο συνδυασµό της αύξησης των αποθεµάτων σε πολλά βασικά εµπορεύµατα και του ισχυρότερου δολαρίου, σε µια στιγµή όπου ο ρυθµός αύξησης της ζήτησης επιβραδύνεται, ειδικά στην Ευρώπη και την Κίνα. Την ίδια ώρα, ο κλάδος των µετάλλων, µε πρωταγωνιστές τα βιοµηχανικά και τα πολύτιµα µέταλλα, δέχθηκε το πιο µικρό πλήγµα, αντίθετα µε τον αγροτικό κλάδο, ο οποίος καταγράφει πτώση µεγαλύτερη από 1/3 από τον Απρίλιο
Φέτος το καλοκαίρι οι συνθήκες καλλιέργειας στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ιδανικές, γεγονός που έχει οδηγήσει τις τιµές των τριών βασικών καλλιεργειών –του καλαµποκιού, της σόγιας και του σιταριού– στα πιο χαµηλά επίπεδα της 4ετίας. Εξίσου, σοβαρές δυσκολίες αντιµετωπίζει και ο κλάδος ενέργειας
Σύµφωνα µε τον Hansen, καθ’ όλο το γ’ τρίµηνο - και το ίδιο αναµένεται και το δ’ τρίµηνο - η αγορά έπαψε να ανησυχεί για πιθανά εµπόδια στην προσφορά λόγω γεωπολιτικών εξελίξεων και έστρεψε την προσοχή στην τρέχουσα κατάσταση υπερπροσφοράς
Η αγορά ανησυχεί για τη δυναμική της ζήτησης εμπορευμάτωνΤο γεγονός ότι τα εµπορεύµατα είναι ιδιαίτερα αδύναµα και οι αποδόσεις των οµολόγων βρίσκονται ήδη πολύ χαµηλά, οδηγεί τον John J. Hardy, Επικεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγµατος στη Saxo Bank, στο συµπέρασµα ότι η αγορά ανησυχεί ιδιαίτερα για τη δυναµική της παγκόσµιας ζήτησης και ανάπτυξης, αλλά και τη δυναµική του αντιπληθωρισµού/αποπληθωρισµού.
Σε ό,τι αφορά τα νοµίσµατα, φαίνεται ότι η αγορά άργησε πολύ να ανακαλύψει ότι µπαίνοντας στο δ’ τρίµηνο, πολλοί σηµαντικοί δείκτες εµπορευµάτων κινούνται στα χαµηλότερα επίπεδα πολλών ετών, και ότι η πιθανότητα περαιτέρω πτώσης στα εµπορευµατικά νοµίσµατα κατά το δ’ τρίµηνο είναι αυξηµένη, δεδοµένης της αδυναµίας των εµπορευµάτων. Ο Hardy επισηµαίνει ότι η αγαπηµένη του ερώ τηση για το δ’ τρίµηνο είναι τι θα συµβεί αν η ΕΚΤ δεν προχωρήσει άµεσα σε ποσοτική χαλάρωση (όπως αναµένει η αγορά). Ο ίδιος σχολιάζει σχετικά: «Εντός της ΕΚΤ υπάρχει έντονη αντίθεση ως προς το σχέδιο της ποσοτικής χαλάρωσης, η οποία εκφράζεται κατά κύριο λόγο από τη γερµανική Bundesbank. Επιπλέον, υπάρχει σηµαντική γερµανική πολιτική αντίσταση απέναντι στο σενάριο της αγοράς δηµόσιου χρέους απευθείας από την κεντρική τράπεζα, καθώς κάτι τέτοιο θα χρηµατοδοτούσε τα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα των κυβερνήσεων των κρατών-µελών της ΕΕ.
Στο ερώτηµα τι θα συµβεί αν οι στοχευµένες ενέργειες µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης (LTROs) και η αγορά ενυπόθηκων αξιογράφων από την ΕΚΤ αποδειχθούν κατώτερες των προσδοκιών της αγοράς, ο Hardy εκτιµά ότι, µια πιο αργή από το αναµενόµενο επέκταση του ισολογισµού της ΕΚΤ θα µπορούσε να επιβραδύνει την πτώση του EUR, ή ακόµα και να το ενισχύσει έναντι των πιο αδύναµων νοµισµάτων, στην περίπτωση που οι απογοητευµένοι επενδυτές carry trade σε ευρώ αντιληφθούν αυξηµένη µεταβλητότητα. Αναφορικά µε το USD, εκτιµά ότι η δυναµική ανόδου του συγκεκριµένου νοµίσµατος δεν θα υποχωρήσει. Εξάλλου, όπως λέει, «το απόλυτο σηµείο αναφοράς στον κόσµο των νοµισµάτων είναι το αµερικανικό δολάριο».
«Έφθασε ο καιρός να µιλήσουµε για το χρέος. Μπορεί να είναι ο ελέφαντας στο δωµάτιο, για τον οποίο κανείς δεν θέλει να συζητήσει, αλλά πλέον έχει µεγαλώσει σε τέτοιο βαθµό που τα θεµέλια τρίζουν. Αν τον αγνοήσουµε, βρισκόµαστε σε κίνδυνο», λέει ο Steen Jakobsen, Επικεφαλής Οικονοµολόγος της Saxo Bank µε αφορµή µια πρόσφατη επίσκεψη του στη Σιγκαπούρη, την πιο ορθολογική κοινωνία στον κόσµο. «Αν η Σιγκαπούρη έχει όντως εξαντλήσει τα όρια ανάπτυξής της, τότε ο κόσµος πλησιάζει σε µια στιγµή Minsky. Πρόκειται για το επικίνδυνο, εκείνο, σηµείο στον κύκλο του χρέους όπου τα κεφάλαια που δηµιουργούνται από τα στοιχεία ενεργητικού δεν επαρκούν για την εξυπηρέτηση του χρέους που δηµιουργήθηκε για την απόκτησή τους. Για τον Jakobsen η Σιγκαπούρη αντιπροσωπεύει ό,τι το καναρίνι που κουβαλούσαν κάποτε µαζί τους οι ανθρακωρύχοι στις στοές. Επιπλέον, αποτελεί ιδανικό υπόδειγµα της υπόθεσης του Hyman Minsky, ο οποίος υποστήριζε ότι η ίδια σταθερότητα προκαλεί αποσταθεροποίηση»
Ο Επικεφαλής Οικονοµολόγος της Saxo Bank αναφέρει ότι το χρέος µειώνεται αποκλειστικά µε δύο τρόπους: µε διαγραφή ή µε µεγαλύτερη ανάπτυξη. Ωστόσο, τίποτα από τα δύο δεν είναι εφικτό, πολιτικά ή πρακτικά, κατά τη διάρκεια του δ’ τριµήνου. Γεγονός που σηµαίνει ότι τα επιτόκια σε παγκόσµιο επίπεδο πρέπει να παραµείνουν αµετάβλητα ή να µειωθούν, όσο παίζουµε το παιχνίδι του «επιµηκύνω και προσποιούµαι» για ακόµα µια φορά, προτού ο Minsky βρει τη στιγµή του και θριαµβεύσει
Η παρούσα κατάσταση, σύµφωνα µε τον αναλυτή, αποτελείχαρακτηριστικό παράδειγµα Minsky.Και αυτό γιατί οι διάφοροι φορείς της οικονοµικής δραστηριότητας, δηλαδή οι τράπεζες, οι επιχειρήσεις, οι κυβερνήσεις και οι πολίτες, σε καιρούς οικονοµικής επιτυχίας επαναπαύονται, θεωρώντας ότι οι καλές εποχές θα κρατήσουν για πάντα..
Άνθιση της Περιφέρειας
Στην Ευρώπη, το Η.Β. συνεχίζει να παρουσιάζει υπεραποδόσεις, ενώ η Ευρωζώνη παραµένει εγκλωβισµένη.
Σύµφωνα µε τον αναλυτή, οι δυσοίωνες προοπτικές για τη ζώνη του ευρώ βασίζονται στην αποµόχλευση του ιδιωτικού τοµέα και την αδυναµία των κυβερνήσεων να τονώσουν την οικονοµική δραστηριότητα, όπως θα έκαναν τις «καλές µέρες» πριν από την κρίση δηµόσιου χρέους
Επιπλέον, η αποτυχία ορισµένων χωρών, µε πρωταγωνιστή τη Γαλλία, να υιοθετήσουν ουσιαστικές µεταρρυθµίσεις θα επιµηκύνει την περίοδο χαµηλής ανάπτυξης. «Μια κλιµάκωση στο αδιέξοδο µε τη Ρωσία θα µπορούσε, επίσης, να οδηγήσει την Ευρωζώνη ξανά σε ύφεση», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Koefoed. Ωστόσο, όπως αναφέρει, οι περιφερειακές αγορές είναι πιο αποσυνδεδεµένες και συνεπώς επηρεάζονται λιγότερο από τις ανησυχίες για την απόσυρση της νοµισµατικής υποστήριξης από κεντρικές τράπεζες όπως η Οµοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) και η Τράπεζα της Αγγλίας (ΒοΕ)
Επιπλέον, υπάρχει η προσδοκία ότι οι περιφερειακές αγορές θα συνεχίσουν να καταγράφουν ισχυρή ανάπτυξη τα επόµενα χρόνια, αλλά και ισχυρά θεµελιώδη µεγέθη
Οι τιµές αντέδρασαν αρνητικά στο συνδυασµό της αύξησης των αποθεµάτων σε πολλά βασικά εµπορεύµατα και του ισχυρότερου δολαρίου, σε µια στιγµή όπου ο ρυθµός αύξησης της ζήτησης επιβραδύνεται, ειδικά στην Ευρώπη και την Κίνα. Την ίδια ώρα, ο κλάδος των µετάλλων, µε πρωταγωνιστές τα βιοµηχανικά και τα πολύτιµα µέταλλα, δέχθηκε το πιο µικρό πλήγµα, αντίθετα µε τον αγροτικό κλάδο, ο οποίος καταγράφει πτώση µεγαλύτερη από 1/3 από τον Απρίλιο
Φέτος το καλοκαίρι οι συνθήκες καλλιέργειας στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ιδανικές, γεγονός που έχει οδηγήσει τις τιµές των τριών βασικών καλλιεργειών –του καλαµποκιού, της σόγιας και του σιταριού– στα πιο χαµηλά επίπεδα της 4ετίας. Εξίσου, σοβαρές δυσκολίες αντιµετωπίζει και ο κλάδος ενέργειας
Σύµφωνα µε τον Hansen, καθ’ όλο το γ’ τρίµηνο - και το ίδιο αναµένεται και το δ’ τρίµηνο - η αγορά έπαψε να ανησυχεί για πιθανά εµπόδια στην προσφορά λόγω γεωπολιτικών εξελίξεων και έστρεψε την προσοχή στην τρέχουσα κατάσταση υπερπροσφοράς
Η αγορά ανησυχεί για τη δυναμική της ζήτησης εμπορευμάτωνΤο γεγονός ότι τα εµπορεύµατα είναι ιδιαίτερα αδύναµα και οι αποδόσεις των οµολόγων βρίσκονται ήδη πολύ χαµηλά, οδηγεί τον John J. Hardy, Επικεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγµατος στη Saxo Bank, στο συµπέρασµα ότι η αγορά ανησυχεί ιδιαίτερα για τη δυναµική της παγκόσµιας ζήτησης και ανάπτυξης, αλλά και τη δυναµική του αντιπληθωρισµού/αποπληθωρισµού.
Σε ό,τι αφορά τα νοµίσµατα, φαίνεται ότι η αγορά άργησε πολύ να ανακαλύψει ότι µπαίνοντας στο δ’ τρίµηνο, πολλοί σηµαντικοί δείκτες εµπορευµάτων κινούνται στα χαµηλότερα επίπεδα πολλών ετών, και ότι η πιθανότητα περαιτέρω πτώσης στα εµπορευµατικά νοµίσµατα κατά το δ’ τρίµηνο είναι αυξηµένη, δεδοµένης της αδυναµίας των εµπορευµάτων. Ο Hardy επισηµαίνει ότι η αγαπηµένη του ερώ τηση για το δ’ τρίµηνο είναι τι θα συµβεί αν η ΕΚΤ δεν προχωρήσει άµεσα σε ποσοτική χαλάρωση (όπως αναµένει η αγορά). Ο ίδιος σχολιάζει σχετικά: «Εντός της ΕΚΤ υπάρχει έντονη αντίθεση ως προς το σχέδιο της ποσοτικής χαλάρωσης, η οποία εκφράζεται κατά κύριο λόγο από τη γερµανική Bundesbank. Επιπλέον, υπάρχει σηµαντική γερµανική πολιτική αντίσταση απέναντι στο σενάριο της αγοράς δηµόσιου χρέους απευθείας από την κεντρική τράπεζα, καθώς κάτι τέτοιο θα χρηµατοδοτούσε τα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα των κυβερνήσεων των κρατών-µελών της ΕΕ.
Στο ερώτηµα τι θα συµβεί αν οι στοχευµένες ενέργειες µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης (LTROs) και η αγορά ενυπόθηκων αξιογράφων από την ΕΚΤ αποδειχθούν κατώτερες των προσδοκιών της αγοράς, ο Hardy εκτιµά ότι, µια πιο αργή από το αναµενόµενο επέκταση του ισολογισµού της ΕΚΤ θα µπορούσε να επιβραδύνει την πτώση του EUR, ή ακόµα και να το ενισχύσει έναντι των πιο αδύναµων νοµισµάτων, στην περίπτωση που οι απογοητευµένοι επενδυτές carry trade σε ευρώ αντιληφθούν αυξηµένη µεταβλητότητα. Αναφορικά µε το USD, εκτιµά ότι η δυναµική ανόδου του συγκεκριµένου νοµίσµατος δεν θα υποχωρήσει. Εξάλλου, όπως λέει, «το απόλυτο σηµείο αναφοράς στον κόσµο των νοµισµάτων είναι το αµερικανικό δολάριο».
